ชื่อบ้านนามเมือง II : สมิหลา

[Big Beach]

หลายท่านอาจจะไม่ทราบว่า คำว่า สมิหลา มีที่มาอย่างไร

บางท่านอาจจะเคยอ่านหนังสือชื่อบ้านนามเมือง ที่เกี่ยวกับภาคใต้มาบ้าง แต่นั่นเป็นการวิเคราะห์แบบนักภาษาศาสตร์

เราลองมาดูที่มาทางประวัติศาสตร์กันบ้างจะเป็นไรไป


จากพงศาวดารสงขลา ของเจ้าพระยาวิเชียรคิรีบุญสังข์

ได้กล่าวเอาไว้ว่า...


รุ่งขึ้น ณ วันอาทิตย์เดือนเก้าแรมแปดค่ำเพลาเช้า เจ้าคุณ ผู้สำเร็จราชการเมืองสงขลาให้หลวงอนุรักษ์ภูเบศร์ผู้ช่วยราชการเมืองสงขลา แลนายกล่อมผู้ว่าราชการเมืองเทพา ยกเครืองเกาเหลาลงไป กับสำรับเจ้าจอมหม่อมข้างใน แลราชการที่อยู่ในเรือ พระที่นั้น ๒๐ สำรับพระนายศรีสรรเพธ ก็ยกเครื่องเกาเหลาเข้าไปถวาย ทรงเสวยแล้วเสด็จลงเรือพระที่นั่นล่องบดลงไปทอดพระเนตร ศิลาเสร็จโลหมู่ แล้วเสด็จกลับมา


ในเอกสารพงศาวดารมีคำอธิบายเพิ่มเติมเอาไว้ว่า...

เปนศิลาใต้น้ำ ศิลาแปรงหมู ฤๅ ศิลามมิหร่า ก็เรียก




ที่มาของภาพประกอบ : ส.ค.ส.เก่าของสงขลา
http://www.gimyong.com/webboard/index.php/topic,35931.0.html

[Singoraman]

ผมก็เคยได้ยินและพบเอกสารนี้
แต่ผมยังหาแนวเทียบไม่ได้ จึงยังงง ๆ อยู่
แม้ตอนเขียนบทความเรื่องนี้ผมก็ยังไม่กล้าอ้างถึง
ผมยังให้น้ำหนักไปที่ "แหลมศิลา" หรือ "แหลมหิน"
ที่หัวไทร มีหมู่บ้านหนึ่งชื่อ "ฉิมหลา" ลองพิจารณาดูคล้าย ๆ สิมหลา สมิหลา นะครับ
ผมสนใจคำนี้มาก ๆ มานานเนแล้ว
งานของพระเดชพระคุณ ท่านเจ้าคุณพระภัทรศีลสังวร และ อ.เยี่ยมยง ก็เคยพูดถึงที่มาของคำนี้ ใครค้นเจอก่อน
ช่วยนำมาแสดงหน่อยนะครับ

[Big MaHad]

ตามที่ผมหามานะครับ คำว่าสมิหรา สันนิษฐานว่า มาจากภาษาสันสกฤต (Samira) แปลประมาณว่า สายลมที่พัดพา ในช่วงหน้าร้อนครับ
จาก wiki นะครับ (http://en.wikipedia.org/wiki/Samira)

ขอตัดตอนและยกมาดังนี้ครับ
Samira comes from Sanskrit समीर Samīra, "gust of wind/a cool gentle breeze on a hot summer day",

ซึ่งก็สอดคล้องกับอีกแหล่งที่หามาเจอครับ ท่านขยายความไว้ว่า

สมิ..แปลว่า ..ลม ส่วน.หราแปลว่า..สดชื่น ดังนั้นหาดสมิหรา..คือ ชายหาดที่มีลมพัดมาสดชื่นใจ

แล้วอธิบายเพิ่มไปถึงคำว่ามโนราห์ ดังนี้ครับ
มโนห์รา  มาจาก  มนะแปลว่า  ใจ  หรา..แปลว่าสดชื่น    ดังนั้น มโนห์รา แปลได้ว่า แปลว่า..สิ่งทำใจให้สดชื่น

ที่มา (http://gotoknow.org/blog/kohyor/158079)

ซึ่ง ผมเห็นว่าความหมายดังกล่าวนี้น่าจะสอดคล้องกับภูมิทัศน์ของแหลมสมิหลา ที่เป็นชายหาดและมีลมโชยพัด

ท่านอื่นเห็นว่ายังไงมั่งครับ

[Singoraman]

ดูเหมือนว่า ท่านเจ้าคุณฯภัทร์ และ อ.เยี่ยมยง  แสดงทัศนะนี้ไว้เป็นกลุ่มแรก
ในหนังสือ "รำลึกชาติได้" และ "คำที่เกี่ยวกับน้ำในภาษาถิ่นใต้"
ผมยังหาหนังสือไม่เจอ ไม่โร้อยู่ในลังไหน
ดับดีหนักแรง โหมหยิงเรา

[หม่องวิน มอไซ]

แล้วเอกสารที่เก่าที่สุดที่พบคำว่า "สมิหรา" หรือ "สมิหลา" คือ เอกสารฉบับไหนครับ

คำว่า ศิลามมิหร่า จากพงศาวดารของเจ้าพระยาวิเชียรคิรีบุญสัง ก็เก่าดี
แต่ทำไมชื่ออ่านออกเสียงยากอย่างนั้นล่ะครับ มาจากภาษาชวาหรือครับ

ส่วนถ้ามาจากภาษาสันสฤต คนใต้ได้รับอิทธิพลจากภาษาสันสฤตมากน้อยแค่ไหนครับ
มโนห์รา ชาวบ้านก็เรียก โนรา เฉย ๆ นี่นา
-----------
อย่าง หาดชลาทัศน์ อันนี้มาจากภาษาบาลีแน่ ๆ ถ้าไม่รีบหาข้อมูล บันทึกไว้ว่าใครเป็นผู้ตั้งชื่อ
อีกหน่อยก็หาประวัติกันไม่ได้อีกครับ

อย่างหาดกรงอิตำที่เทพา อยู่ดี ๆ ก็เปลี่ยนชื่อเป็นหาดสร้อยสวรรค์ ผมค้นหาเอกสารชั้นต้น ไม่เจอว่าเปลี่ยนชื่อตั้งแต่เมื่อไหร่ ใครเป็นคนเปลี่ยน

ขอบคุณมาก ๆ ครับ อ่านแล้วได้ความรู้เยอะเลย

[Big MaHad]

แล้วเอกสารที่เก่าที่สุดที่พบคำว่า "สมิหรา" หรือ "สมิหลา" คือ เอกสารฉบับไหนครับ

คำว่า ศิลามมิหร่า จากพงศาวดารของเจ้าพระยาวิเชียรคิรีบุญสัง ก็เก่าดี
แต่ทำไมชื่ออ่านออกเสียงยากอย่างนั้นล่ะครับ มาจากภาษาชวาหรือครับ

ส่วนถ้ามาจากภาษาสันสฤต คนใต้ได้รับอิทธิพลจากภาษาสันสฤตมากน้อยแค่ไหนครับ
มโนห์รา ชาวบ้านก็เรียก โนรา เฉย ๆ นี่นา
-----------
อย่าง หาดชลาทัศน์ อันนี้มาจากภาษาบาลีแน่ ๆ ถ้าไม่รีบหาข้อมูล บันทึกไว้ว่าใครเป็นผู้ตั้งชื่อ
อีกหน่อยก็หาประวัติกันไม่ได้อีกครับ

อย่างหาดกรงอิตำที่เทพา อยู่ดี ๆ ก็เปลี่ยนชื่อเป็นหาดสร้อยสวรรค์ ผมค้นหาเอกสารชั้นต้น ไม่เจอว่าเปลี่ยนชื่อตั้งแต่เมื่อไหร่ ใครเป็นคนเปลี่ยน

ขอบคุณมาก ๆ ครับ อ่านแล้วได้ความรู้เยอะเลย

ถึง อ หม่องวิน ครับ
ผมคิดว่าภาษาสันสกฤต น่าจะมีอิทธิพลและบทบาท ในดินแดนแถบนี้มากพอสมควรครับ จากชื่อสถานที่ต่างๆ
อีกทั้งน่าจะเชื่อมโยงเกี่ยงเนื่องกับภาษาเขมรด้วยซ้ำไป เพราะในยุคแรกๆ ดินแดนแถบนี้น่าจะได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย เป็นส่วนใหญ่

เคยมีการถกกันใน pantip เรื่องที่มาของชื่อเมืองสงขลา ไม่ทราบว่าอาจารย์หม่องวิน เคยอ่านผ่านตามาแล้วยังครับ
ท่านใดสนใจติดตามอ่านได้ตามนี้ครับ
http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2008/12/K7296563/K7296563.html

[คนนอกสวน]

เข้าไปดูกระทู้ที่คุณ Big MaHad แนะนำแล้วครับ
แค่รูปภาพประกอบอย่างเดียวก็สุดคุ้ม ตอนนี้กำลังเพ่งพิศ พินิจเรื่องราวรายละเอียด
ขอบคุณครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ขอบคุณมากครับท่าน Big MaHad  :D

[Singoraman]

ขอขอบคุณท่าน Big MaHad ด้วยคนครับ
ผมเป็นคนหนึ่งที่ "ปล้ำ" กับเรื่องพันนี้ แต่อยู่นอกวงวิชาการ
เลยขาดการอ้างอิงอย่างเป็นวิชาการ
ได้แต่ครูพักลักจำ
นับเป็นกุศลอย่างยิ่งที่ได้ "ยุงชายวร" กับทุกท่านในกระทู้มหากุศลครั้งนี้
ส่าธุ

[Big MaHad]

ยินดีเป็นอย่างยิ่งครับที่ทุกท่านได้รับความรู้ จากกระทู้ที่แนะนำไป  :)

ในกระทู้ดังกล่าวนั้น มีทั้งข้อมูล และภาพ ที่คุณNavarat.C แห่งห้องสมุด พันทิป ได้นำมาลงไว้ นับว่าเป็นข้อมูลที่มีคุณค่า แก่ผู้ที่สนใจประวัติเมืองสงขลามากทีเดียวครับ มีเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยมากมาย

แม้ว่าในช่วงท้ายๆ กระทู้จะมีการถกกันรุนแรงไปสักหน่อย อันเนื่องมาจากข้อมูลที่มาจากหลายแหล่งที่มา แต่ก็นับได้ว่าให้เราได้รับความรู้ในหลายแง่หลายมุมมากเลยครับ

ท่านใดในที่นี้มีความเห็นอะไรต่างไป หรือข้อมูลอะไรมาสนับสนุนก็จะดีมากเลยครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ขอขอบคุณท่าน Big MaHad ด้วยคนครับ
ผมเป็นคนหนึ่งที่ "ปล้ำ" กับเรื่องพันนี้ แต่อยู่นอกวงวิชาการ
เลยขาดการอ้างอิงอย่างเป็นวิชาการ
ได้แต่ครูพักลักจำ

ผมว่าทุกท่านที่เข้ามาพูดคุยกันอยู่ในหมวด"เรื่องราวสมัยแต่แรก"นี่ ส่วนใหญ่ก็อยู่นอกวงวิชาการกันทั้งนั้นครับ
ทุกท่านเข้ามาคุยกับด้วยใจรักครับ
ผมเองอยู่ในวงวิชาการก็ไม่ได้สอนวิชาประวัติศาสตร์ แต่สอนวิทยาศาสตร์

และความรู้แบบครูพักลักจำนี่แหละครับ ที่ช่วยสืบทอดมรดกวัฒนธรรมกันมาเป็นร้อยเป็นพันปีแล้วครับ  :)

ดูเหมือนตอนนี้กิมหยง.คอมจะเป็นหนึ่งในไม่กี่ที่ ที่เป็นเวทีเสวนากันเรื่องประวัติศาสตร์ท้องถิ่นปักษ์ใต้บ้านเราครับ
แวดวงวิชาการเสียอีก จะต้องเอาข้อมูลที่เราคุยกันไปต่อยอด ทำให้เป็นวิชาการขึ้นมาครับ  ;D

[Singoraman]

"จับมือที"  อ.หม่องวินฯ
ชาด...สรุปได้โดนใจ