ศาลาน้ำหน้าจวนเมืองสงขลา

[หม่องวิน มอไซ]

คุณพ่อของพี่แอ๊ด ท่านคงหมายถึง ตำหนักเขาน้อย ซึ่งเป็นจวนผู้ว่าปัจจุบัน
เคยเป็นที่ประทับของ ร.๖ ร.๗ และพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบันครับ

[หม่องวิน มอไซ]

พยายามอ่านข้อความในริบบิ้น แต่อ่านไม่ออกครับ
ใช่ตราประจำพระองค์ เจ้าฟ้าภาณุฯ หรือเปล่าครับ

ผมไม่แน่ใจครับ แต่ในตรา มีรูปอาทิตย์แผ่รัศมีจับท้องทะเล ซึ่งหมายถึง "ภาณุรังษี" และนำไปใช้เป็นองค์ประกอบในตราโรงเรียนเทพศิรินทร์ด้วยครับ

[พี่แอ๊ด]

เครียดเลย  สงสัยต้องกลับไปที่ทีวีย้อนหลัง เรื่องเสด็จประพาสสงขลา ของ ร.5

[หม่องวิน มอไซ]

สนุกดีครับ  ;D
ประวัติศาสตร์ โบราณคดี ผมว่าเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ น่าค้นคว้า น่าศึกษามากครับ

ปัญหาที่พบในการย้อนรอยประวัติศาสตร์เมืองสงขลา คือ การตีความจดหมายเหตุ การอ่านภาพถ่าย แผนที่เก่าอย่างผิดพลาดในอดีต แล้วยึดถือต่อ ๆ กันมา โดยมิได้มีการ"ฟื้นฝอย หาตะเข็บ" เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ที่ถูกต้องมากขึ้นครับ

ถ้าประวัติศาสตร์เมืองสงขลาเราเป็นตัวต่อจิ๊กซอว์ ก็คงเป็นภาพขนาดใหญ่ที่ประกอบด้วยจิ๊กซอว์ขนาดหลายพันชิ้น
ซ้ำเป็นจิ๊กซอว์ที่ไม่สมบูรณ์ด้วยครับ หายไปหลายชิ้น
เพราะฉะนั้น ต่อยังไงก็ไม่สมบูรณ์สักที
พวกเราที่นี่คือคนที่กำลังช่วยกันต่อจิ๊กซอว์ครับ บางชิ้นอยู่ในกล่องปน ๆ กัน รอวันหยิบมาวางให้ถูก
บางชิ้นที่หายไป วันดีคืนดีก็มีคนค้นพบซุกอยู่ที่ไหนสักแห่ง แล้วนำมาหาที่ลง

วันนี้ พี่แอ๊ดคือผู้ที่ค้นพบชิ้นส่วนจิ๊กซอว์ นำมาช่วยกันต่อนั่นเองครับ  ;D

[พี่แอ๊ด]

จากการอ่านผลงานพระยาวิเชียรคีรี (ชม ณ สงขลา) เจ้าเมืองสงขลาในตระกูล ณ สงขลา ท่านเป็นผู้สร้างถนนคอนกรีตในเมืองสงขลา และถนนวิเชียรชม  ซ่อมแซมเขื่อนหินหน้าจวนริมน้ำ  แล้วหน้าจวนริมน้ำ อยู่ที่ไหน

[หม่องวิน มอไซ]

ตัวอย่างของข้อผิดพลาดในอดีต ที่ทำให้เกิดปัญหาในการวิเคราะห์หาตำแหน่งของสถานที่ต่าง ๆ คือ
คำว่า จวน ครับ
จวน ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๔๙๓ บอกว่า...

[หม่องวิน มอไซ]

จากการอ่านผลงานพระยาวิเชียรคีรี (ชม ณ สงขลา) เจ้าเมืองสงขลาในตระกูล ณ สงขลา ท่านเป็นผู้สร้างถนนคอนกรีตในเมืองสงขลา และถนนวิเชียรชม  ซ่อมแซมเขื่อนหินหน้าจวนริมน้ำ  แล้วหน้าจวนริมน้ำ อยู่ที่ไหน

ยอดเยี่ยม ครับพี่แอ๊ด พี่แอ๊ดพบจิ๊กซอว์ชิ้นที่หายไปแล้ว ปัญหาคือเราจะเอามันวางต่อตรงไหนของภาพ
ก่อนอื่น ต้องไม่เอาจิ๊กซอว์วางผิดที่ ลิ้นจิ๊กซอว์ที่ไม่เข้ากัน อย่าฝืนกดลงไป  ;)

พระยาวิเชียรคีรี (ชม) เป็นเจ้าเมืองสงขลา
เจ้าเมือง จะมีบ้านที่เรียกว่า จวน (ในปัจจุบันบ้านผู้ว่า ก็คือ จวนผู้ว่า ใช่ไหมครับ)

ที่นี้ถามว่า พิพิธภัณฑ์สงขลาปัจจุบัน เคยเป็น จวน หรือเปล่า
ความเห็นผม ไม่ใช่ครับ
พิพิธภัณฑ์สงขลา ไม่เคยเป็นจวน มาก่อนแต่อย่างใด การเรียกพิพิธภัณฑ์ว่า จวนเก่า นั้น ผิดแน่ ๆ  :)

ในหนังสือชีวิวัฒน์ ช่วงเวลานั้น พระยาสุนทรา (เนตร ณ สงขลา) ซึ่งเป็นผู้ช่วยราชการเมืองสงขลา (ไม่ใช่เจ้าเมือง) กำลังสร้างอาคารพิพิธภัณฑ์ในปัจจุบันอยู่ แต่ยังไม่เสร็จ เป็นตึกสองชั้นแบบจีนปนฝรั่ง (หลังคาเป็นแบบเก๋งจีน แต่บันไดขึ้นเป็นแบบฝรั่ง)
วัตถุประสงค์ในการสร้างยังไม่ทราบครับ นักวิชาการบอกว่าอาจจะสร้างให้บุตรหรือธิดา หรืออยู่เอง ไม่ชัดเจน

ดังนั้น ในเมื่อพระยาสุนทราไม่ใช่เจ้าเมือง พิพิธภัณฑ์จึงไม่ใช่ จวน ครับ

ที่นี้ต่อมาทางราชการซื้ออาคารชุดนี้จากบุตรพระยาสุนทรา (ในราคา ๒๘,๐๐๐ บาท) เพื่อทำเป็นศาลากลางมณฑลนครศรีธรรมราช
แล้วปี ๒๔๙๖ ก็ย้ายไปที่ถนนราชดำเนินจนถึงปัจจุบัน

ดังนั้น ต่อไปนี้น่าจะเรียกอาคารพิพิธภัณฑ์ว่า ศาลากลางเก่า หรือบ้านผู้ช่วยราชการเมืองสงขลาเก่า หรือบ้านพระยาสุนทรา ก็ได้ครับ
ไม่ใช่ จวนเก่า ซึ่งจะทำให้การตีความแผนที่เก่า พงศาวดาร จดหมายเหตุ บันทึก ภาพถ่ายทางอากาศ ผิดพลาดทั้งหมดได้ครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ที่นี้ สังเกตคำว่า จวน ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๔๙๓ อีกครั้ง

จวน ๑ น. ที่อยู่ของเจ้าเมือง, ที่พักแรมของข้าราชการผู้ใหญ่.

ความหมายที่บอกว่า ที่พักแรมของข้าราชการผู้ใหญ่ นั้น อาจจะพออนุโลมให้หมายถึง บ้านพระยาสุนทรา (เนตร ณ สงขลา) ก็พอฟังขึ้น
แต่ปัญหาคือ บ้านหลังนี้ พระยาสุนทราอาจไม่ได้อยู่เอง สร้างให้ลูกชายหรือลูกสาวก็ไม่ทราบครับ
แต่ช่วงเวลาในหนังสือชีวิวัฒน์ ยังสร้างไม่เสร็จ ไม่น่าจะเรียกว่า จวน

และไม่ปรากฏว่าในยุคต่อมา คือ สมัย ร.๖-ร.๗ จะเรียกอาคารใดว่า จวน อีก นอกจากอาคารหลังเดียว คือ จวนสมุหเทศาภิบาล หรือ ตำหนักเขาน้อยนั่นเอง
อาคารที่พักของข้าราชการผู้ใหญ่ อื่น ๆ ใช้ว่า ที่พัก... ทั้งหมดครับ

ดังนั้น ในการชำระพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ในฉบับล่าสุดคือ พ.ศ. ๒๕๔๒ ได้แก้ไขความหมายของ จวน ใหม่ เป็นดังนี้ครับ

จวน ๑   น. ที่อยู่ของเจ้าเมือง, บ้านที่ทางราชการจัดให้เป็นที่อยู่ของผู้ว่าราชการ
   จังหวัด เรียกว่า จวนผู้ว่าราชการจังหวัด.
จวน ๒   น. ผ้าชนิดหนึ่ง.
จวน ๓   ว. เกือบ, ใกล้, เช่น จวนถึง จวนตาย จวนได้.

[หม่องวิน มอไซ]

ผมมานึกขึ้นได้ สาเหตุอีกประการที่อาจทำให้เรียก ศาลากลางเก่าว่า จวนเก่า
อาจเป็นเพราะว่ากันว่า อาคารหลังนี้ เคยเป็นที่พักของเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ซึ่งเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราชระหว่าง พ.ศ. ๒๔๓๙-๒๔๔๘

แต่ก็ยังเป็นข้อสงสัยอยู่ เนื่องจากผมยังหาเอกสารชั้นต้นดังกล่าวนี้ไม่พบ ว่าเจ้าพระยายมราช จะมาพักที่บ้านพักส่วนตัวของตระกูล ณ สงขลา ด้วยเหตุใด ขอทุกท่านช่วยค้นคว้า หาเอกสารมาชำระประวัติศาสตร์ช่วงนี้ด้วยครับ
อย่างน้อยต้องหาให้ได้ว่า ก่อนใช้อาคารเป็นศาลามณฑลฯ ปี ๒๔๓๙ นั้น ใครพักอยู่ที่นี่ครับ

ผมว่าต้องเป็นบ้านส่วนตัวเสียมากกว่า ถึงหาเอกสารไม่พบว่ามีการใช้ประโยชน์อย่างไร (ผมอาจหาไม่เจอเองก็ได้  ;D)

[พี่แอ๊ด]

พระยาวิเชียรคีรี (ชม ณ สงขลา) ชาวเมืองสงขลาให้สมญานามว่า "เจ้าจอมเมือง" เป็นเจ้าเมืองสงขลาในตระกูล ณ สงขลา คนสุดท้าย (คนที่ 8)  เป็นบุตรคนโตของพระยาสุนทรนุรักษ์ (เนตร) ผู้ช่วยราชการเมืองสงขลา และคุณหญิงพับ ที่บ้านป่าหมาก (ปัจจุบันคือที่ตั้งศาลจังหวัดสงขลา)  ที่มา  หนังสือเกียรติประวัติตระกูล ณ สงขลา  รวมญาติ

[พี่แอ๊ด]

เจ้าเมืองในตระกูล ณ สงขลา คนที่1. พระยาสุรรณคีรีสมบัติ (เหยี่ยง แซ่เฮา) พ.ศ. 2318-2317   คนที่2. เจ้าพระยาอินทคีรี (บุญหุ้ย) พ.ศ.2327 - 2355  คนที่ 3  พระยาวิเศษภักดี (เถี้ยนจ๋ง) พ.ศ.2355-2360 สายสกุล "โรจนหัสดิน"  คนที่ 4  พระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง) พ.ศ.2360-2390  คนที่ 5  เจ้าพระยาวิเชียรคีรี (บุญสัง) พ.ศ. 2390-2408  คนที่ 6  เจ้าพระยาวิเชียรคีรี (เม่น) พ.ศ.2408-2427  คนที่ 7  พระยาวิเชียรคีรี (ชุ่ม) พ.ศ. 2427-2431 คนที่ 8  พระยาวิเชียรคีรี (ชม) พ.ศ. 2431-2444  ที่มา  หนังสือเกียรติประวัติตระกูล ณ สงขลา รวมญาติ ครั้งที่ 22 เมื่อวันที่ 22 ม.ค.2549

[หม่องวิน มอไซ]

จากการอ่านผลงานพระยาวิเชียรคีรี (ชม ณ สงขลา) เจ้าเมืองสงขลาในตระกูล ณ สงขลา ท่านเป็นผู้สร้างถนนคอนกรีตในเมืองสงขลา และถนนวิเชียรชม  ซ่อมแซมเขื่อนหินหน้าจวนริมน้ำ  แล้วหน้าจวนริมน้ำ อยู่ที่ไหน

เมื่อพี่แอ๊ดค้นพบว่า พระยาวิเชียรคีรี (ชม) ซ่อมแซมเขื่อนหินหน้าจวนริมน้ำ
ผมเลยไปค้นดูในพงศาวดารเมืองสงขลา ดูในรายละเอียด
แต่ปรากฏว่า พงศาวดารเมืองสงขลา ฉบับที่พระยาวิเชียรคีรี (ชม) แต่งนั้น หมดเพียงสมัยพระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง) ครับ
เลยต้องไปดูในภาค ๒ ซึ่งเริ่มตั้งแต่สมัยเจ้าพระยาวิเชียรคีรี (บุญสัง) จนถึงพระยาวิเชียรคีรี (ชม)

ภาค ๒ นี้ พระยาสวัสดิ์คีรีศรีสมันตราษฎร์นายก (เย็น สุวรรณปัทม) เป็นผู้เรียบเรียงครับ ฉบับที่ผมมีเป็นฉบับพิมพ์ ปี ๒๔๘๒ ซึ่งเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร์ ณ สงขลา) พิมพ์ช่วยในงานพระราชทานเพลิงศพ พระยาวิเชียรคีรี (ชม) นั่นเองครับ

ข้อความในหนังสือเล่มนี้ (พงศาวดารเมืองสงขลา ภาค ๒) หน้า ๖๓ บอกว่า

จัดการซ่อมแซมบำรุงเมือง คือ ลาดปูนประสมอย่างเทคอนกรีตตามถนนในเมืองตลอดถึงตลาดสะอาดเรียบร้อย กับซ่อมแซมเขื่อนศิลาหน้าจวนกลางซึ่งสร้างมาแต่ครั้งพระยาสงขลา (เถี้ยนเส้ง) ชำรุดหักพังให้บริบูรณ์ขึ้นอีกครั้งหนึ่ง

เป็นหลักฐานว่า หน้าจวนมีเขื่อน เขื่อนต้องอยู่ริมน้ำครับ และจวนกลาง สร้างมาตั้งแต่สมัยพระยาสงขลา (เถี้ยนเส้ง) ราว พ.ศ. ๒๓๖๐-๒๓๙๐ อย่างที่พี่แอ๊ดค้นคว้ามาครับ  :D

[หม่องวิน มอไซ]

ขอบคุณพี่แอ๊ดครับ  ที่นำรายละเอียดช่วงเวลาของเจ้าเมืองสงขลาท่านต่าง ๆ มาลงไว้ เป็นประโยชน์อย่างยิ่งครับ ;D

ในเมื่อจวนสร้างตั้งแต่สมัยเจ้าพระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง) เราก็กลับไปอ่านพงศาวดาร ภาค ๑ ได้ครับ
ปรากฏรายละเอียดดังนี้

...พระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง) ได้เป็นแม่ทัพต่อสู้กับแขกกบฏถึง ๒ ครั้ง และได้ก่อกำแพงเมืองกับฝังหลักเมืองเสร็จบริบูรณ์
กับได้ก่อตึกจีนทำเป็นจวนผู้ว่าราชการเมืองไว้ ๕ หลัง^๒ ซึ่งเรียกกันว่าในจวนตลอดมาจนเดี๋ยวนี้ พระยาวิเชียรคีรี (เถี้ยนเส้ง)
อัธยาศัยดุร้าย จนราษฎรร้องเรียกกันว่าเจ้าคุณสงขลาเสือ เหตุด้วยท่านเกณฑ์ราษฎรไปล้อมจับเสือที่ตำบลบ้านศีร์ษะเขา เพราะที่นั่น
เป็นที่เสือป่าอยูชุกชุม...
------------------------------------------------------
๒ จวนนี้สร้างคราวเดียวกับสร้างกำแพงเมืองฝั่งตะวันออก (จวนเดิมอยู่ฟากตะวันตก) เมื่อสร้างเมืองใหม่ฟากตะวันออกแล้ว พระยาสงขลา (เถี้ยนเส้ง) ก็ได้ย้ายข้ามมาอยู่ที่จวนสร้างใหม่นี้แต่นั้นมา

[หม่องวิน มอไซ]

มีภาพถ่ายจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ เป็นภาพฝีมือหลวงวิเศษ (ชม ณ สงขลา) = พระยาวิเชียรคีรี
ถ่าย"บ้านเจ้าเมือง" ไว้ด้วย

พี่เอนก นาวิกมูล นำมารวบรวมไว้ในหนังสือ สมุดภาพสงขลา มหาวชิราวุธ ปกสีส้มที่ท่านคนเขารูปช้างนำมาให้ชมครับ
โปรดสังเกตคำบรรยายภาพด้านล่างที่บอกว่า...

บ้านเจ้าเมืองสงขลาเป็นตึกแบบจีน ปัจจุบันเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สงขลา

ซึ่งผิดพลาดอย่างแน่นอนครับ เนื่องจากอาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาตินั้น เป็นตึก ๒ ชั้น และเป็นแบบจีนผสมฝรั่ง คนละตึกกับในภาพนี้ครับ

[หม่องวิน มอไซ]

คราวนี้ก็พิจารณาภาพถ่ายปริศนา ซึ่งได้นำมารวบรวมไว้ ประกอบหนังสือชีวิวัฒน์ ฉบับพิมพ์ของคุรุสภา ที่พี่แอ๊ดยกมาใช้ชม

ภาพนี้ท่านคนเขารูปช้างบอกว่าในหนังสือสมุดภาพสงขลา มหาวชิราวุธ ปกส้มมีด้วย
ผมเลยสแกนขยายมาให้ชมครับ
ไว้มีโอกาส อาจจะไปขอขยายภาพจากต้นฉบันที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติมาดูให้เห็นชัดขึ้นนะครับ  ;D

โปรดสังเกตคำบรรยายใต้ภาพครับ ที่บอกว่า

บริเวณนี้ปัจจุบันเห็นจะได้แก่แถบตลาดสดของเทศบาลเมืองสงขลาที่จะเดินไปพิพิธภัณฑ์ (จวนเก่า)

ซึ่งผิดพลาดอย่างแน่นอน ผมขออนุญาตค้านครับ  ;)

[หม่องวิน มอไซ]

เพราะเหตุใดที่ค้าน  )de

ลองดูที่ด้านซ้ายของภาพนะครับ จะเห็นแนวกำแพงเมือง

เป็นไปไม่ได้ที่หน้าพิพิธภัณฑ์ (ด้านหน้าของอาคารศาลากลางเก่า หมายถึงด้านทะเลสาบ = ถนนวิเชียรชม) จะมีกำแพงเมืองครับ
แนวกำแพงเมืองด้านทะเลสาบ ด้านเหนือสุดก็ต้องอยู่ที่เป็นโทรศัพท์กลางเป็นต้นไปครับ

ถ้าอย่างนั้นเป็นบริเวณไหน
ในภาพเห็นเขื่อนหินริมทะเล ที่พี่แอ๊ดกล่าวถึงว่าพระยาวิเชียรคีรี (ชม) ได้ซ่อมแซมอย่างชัดเจน
ที่สำคัญด้านซ้ายของภาพ จะพบว่าแผ่นดินเว้าเข้าไปผิดปกติจากบริเวณอื่น และมีเรือของชาวบ้านจอดอยู่หลายลำ

ด้านซ้ายของภาพอาจจะเป็นส่วนที่เว้าเข้าไปของปากคลองขวาง (ท่าเรือไปวัดสุวรรณคีรีในปัจจุบัน) ก็ได้ครับ
ซึ่งถ้าเป็นเช่นนั้น พลับพลาก็อยู่ตรงด้านหลังของหน่วยบริการประชาชน (ศูนย์รวมข่าว)
ซึ่งในปัจจุบันก็ยังเห็นกำแพงเหลืออยู่

แต่ถ้าไม่ใช่ ผมก็ยังคิดว่า อาจเป็นด้านเหนือของไปรษณีย์ ที่มีบ้านเรือนอยู่หลายหลังมาตั้งแต่ครั้งอดีตก็ได้ครับ
(ว่ากันว่าบ้านบางส่วนถูกรื้อทิ้ง ในตอนที่สร้างถนนวิเชียรชมด้วยครับ แต่ยังหาหลักฐานไม่พบ)

ที่สำคัญที่สุด หลังพลับพลา ต้องเจอกำแพงเมืองครับ ไม่อาจหลีกหนีความจริงข้อนี้ไปได้

ส่วนตำแหน่งที่แท้จริงจะอยู่ที่ไหน

คงเป็นปริศนาต่อไปครับ  >:D

[พี่แอ๊ด]

จากสารคดีเสด็จประพาสต้น สงขลา ทางช่อง 9

[พี่แอ๊ด]

สแกนไม่ชัด  ขอพิมพ์เพิ่มเติม คือ ร.5 เสด็จเมืองสงขลา 5 ครั้ง ในแต่ละครั้งจะมีการสร้างค่ายหลวงแหลมทราย เพื่อเป็นพลับพลาที่ประทับ ณ หาดสมิหลา ทุกครั้ง และจะมีการแสดงให้ทอดพระเนตรทุกครั้ง เช่น พ.ศ.2433 จัดแสดงวิธีการผสมพันธุ์ช้างให้ทอดพระเนตร  ส่วนพิพิธภัณฑ์ฯ เดิมเป็นบ้านของพระยาสมุทรานุรักษ์ (เนตร ณ สงขลา) ผู้ช่วยว่าราชการจังหวัดสงขลา  ต่อมามอบให้พระวิจิตรวรศาสตร์ (ปั้น สุขุม) ข้าหลวงพิเศษ ต่อมาเป็น พระยาสุขุมนัยวินิต พำนักและเป็นจวนว่าราชการ โดยใช้บ้านแห่งนี้ถึง 36 ปี

[หม่องวิน มอไซ]

ตรงนี้แหละครับ ที่การรวบรัดตัดตอนทำให้ประวัติศาสตร์คลาดเคลื่อนไป
พระยาสุขุมนัยวินิต เป็นข้าหลวงพิเศษ จัดการปกครองจังหวัดสงขลาและพัทลุง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๙ และในปีนั้นเองได้เป็นสมุหเทศาภิบาล ผู้สำเร็จราชการมณฑลนครศรีธรรมราช ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๔๙ ท่านได้ย้ายไปเป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ ดังนั้นท่านจึงอยู่ที่สงขลาเพียง ๑๐ ปีครับ

ท่านกลับมาจากต่างประเทศในปี พ.ศ. ๒๔๓๖ ซึ่งถ้าหลังจากนั้น ท่านมาอยู่ที่สงขลา ก็มีความเป็นไปได้ที่จะพำนักอยู่ที่ศาลากลางเก่า อาจเป็นในปี พ.ศ. ๒๔๓๗-๒๔๓๘
แต่ผมยังหาเอกสารหลักฐานชั้นต้นไม่พบครับ

ส่วนที่รายการเสด็จประพาสต้นบอกว่า ใช้บ้านแห่งนี้ถึง ๓๖ ปีนั้น หมายถึง ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๖๐ ถึง ๒๔๙๖ ในฐานะศาลากลางจังหวัดสงขลานั่นเองครับ ไม่ใช่ว่าใช้อาคารหลังนี้เป็นจวนถึง ๓๖ ปีครับ  ;D

[หม่องวิน มอไซ]

มาคิด ๆ ดูอีกที โอกาสที่ศาลาน้ำหน้าจวน จะอยู่ตรงหน่วยบริการประชาชน ศูนย์รวมข่าวนั้น ค่อนข้างน้อย
เพราะจากซากกำแพงที่เหลืออยู่ ก็ไม่เห็นช่องที่จะเป็นประตูเมืองครับ
อีกอย่างที่ตรงนั้น เคยมีโรงสีมาก่อน (โรงสีทองมีใช่ไหมครับ) แสดงว่าคงเป็นที่เอกชน ไม่ใช่ที่ดินที่จะสร้าง"จวน"ได้

ก็เหลือความเป็นไปได้คือ ด้านทิศตะวันตกของโทรศํพท์ ซึ่งตรงกับด้านเหนือของไปรษณีย์น่ะครับ

มาลองหาหลักฐานเพิ่มเติมดีกว่า

[หม่องวิน มอไซ]

ในจดหมายระยะทางไปตรวจราชการ แหลมมลายู ร.ศ.๑๒๑ (พ.ศ. ๒๔๔๕) พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการและคมนาคม มีข้อความว่า...

[พี่แอ๊ด]

ในหนังสือแม่เล่าให้ฟัง หน้า 105  พระยายมราช (ปั้น สุขุม) ในปี 2463  มีตำแหน่งเป็นนายกเทศมนตรีกรุงเทพ