ที่รฦกแห่งการเปิดทางรถไฟหลวงสายใต้ ๒๔๕๙ [หนังสือหายาก]

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๙

ใหม่ว่าวัดสระเกษ ครั้นถึงรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดี
ศรีสินทรมหาเจษฎาบดินทร พระนั่งเกล้าเจ้ายู่หัว ทรงปฏิสังขรณ์
ใหม่อีกครั้งหนึ่ง แลทรงสร้างบรมบรรพต (ภูเขาทอง) ตามอย่างซึ่ง
เคยมีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุทธยาโบราณขึ้นด้วย ครั้งถึงรัชกาลที่ ๔
พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้า
อยู่หัว ได้ทรงสร้างพระเจดีย์ขึ้นบนบรมบรรพตนั้นองค์ ๑ แต่ยังไม่
ทันสำเร็จก็เสด็จสวรรค์คต พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๕ ได้
ทรงสร้างต่อมาจนแล้วเสร็จบริบูรณ์ แลมีงานมหรศพฉลองเปนการ
ใหญ่ อนึ่งในบริเวณบรมบรรพตอันมีทำเลกว้างขวางแลอยู่ในที่ประชุม
ชนนั้น ในวันเพ็ญเดือน ๑๒ ซึ่งเปนวันนิยมไหว้พระเจดีย์ฐานนี้ ประชา
ราษฎรมีการออกร้านขายของเปนงานประจำปีแลเปนที่นิยมของพลเมือง
ทั่วไปแห่งหนึ่ง

วัดสุทัศน์เทพวราราม ตั้งอยู่ในกำแพงพระนครข้างตวันออก
ในรัชกาลที่ ๑ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทร มหาจักรกรีบรมนารถ
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์ ทรงเริ่มสร้างขึ้นแต่ยังไม่ทันแล้วบริบูรณ์ดี
ก็เสด็จสวรรค์คต ในรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทร
มหาเจษฎาบดินทร พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาจนสำเร็จบริบูรณ์
พระพุทธปฏิมากรที่เปนพระประธานในพระอุโบสถแลวิหารหลวงในพระอาราม
นี้ เปนพระหล่อโบราณที่ได้เชิญลงมาจากเมืองศุโขไทยแต่รัชกาลที่ ๑

วัดเบ็ญจมบพิตร์ เดิมชื่อวัดแหลม ตั้งอยู่ริมคลองเปรมประชากร
เปนวัดมีมาแต่เดิม ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๔ เจ้า

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๐

นาย ๕ พระองค์ทรงช่วยกันปฏิสังขรณ์ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรี
สินทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงพระราชทานนามว่า
วัดเบ็ญจมบพิตร ครั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหา
จุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้างสวนดุสิตแลพระ
ราชวัง ได้ทรงพระปฏิสังขรณ์ใหม่ทั่วทั้งพระอาราม โดยฝีมือช่างแบบ
ไทย์อันวิจิตร์บรรจงยิ่งนัก แลโปรเกล้า ฯ ให้ขึ้นไปหล่อถ่ายแบบพระ
พุทธชินราชที่เมืองพิศณุโลกลงมาประดิษฐานไว้ในพระอุโบสถ เปนพระ
ประธาน แลพระราชทานนามวัดนั้นใหม่ว่า วัดเบญจมบพิตร์ดุสิตวนาราม

อนึ่งพิพิธภัณฑ์สถานนั้น ก็ไม่ควรเว้นเสีย ควรไปดูด้วย เพราะ
มีของโบราณต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับพงษาวดารของประเทศอยู่มาก

สำเพ็งนั้น ถึงจะได้เปลี่ยนแปลงไปมากมายไม่เหมือนอย่างแต่ก่อน
ก็ดี แต่ก็เปนที่ ๆ ควรไปดู เพราะเปนตำบลที่พวกจีนอยู่แลยังเปน
ตลาดใหญ่อันสำคัญมากอยู่ในเวลานี้เหมือนกัน

การหัตถกรรมในกรุงเทพ ฯ นั้นมีน้อย แต่ก็มีการทำสบู่แล
ปูนสิเมนต์ซึ่งใช้แพร่หลายมาก นอกจากนี้มีโรงทำกระสุนปืน
กองทัพบกด้วยอีกแห่งหนึ่ง

ในกรุงเทพ ฯ นั้น มีสโมสรสถานต่าง ๆ อยู่หลายแหล่ง คือ ราช
กรีฑาสโมสรซึ่งสร้างใหม่อยู่ในพระบรมราชูปถัมภ์ ที่สโมสรนี้
เปนที่ประชุมทั้งชาวไทยแลชาวต่างประเทศ ส่วนสโมสรไทยนั้น คือ
สโมสรเสือป่าแลสโมสรราชตฤณมัยสมาคม นอกจากนี้ยังมีสโมสร

[ลูกแมวตาดำๆ]

๑๖. บรมบรรพต, วัดสระเกษ

[ลูกแมวตาดำๆ]

๑๗. วัดสุทัศน์

[ลูกแมวตาดำๆ]

๑๘. วัดเบ็ญจมบพิตร์

[ลูกแมวตาดำๆ]

๑๙. พระสมุทเจดีย์

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๑

อื่นๆ เช่น ยูไนเต็ดคลับ, บริชติชคลับ, แลเยอรมันคลับ, เหล่านี้ นับว่า
เพียงพอแก่ความต้องการของคณะชาวต่างประเทศ

ธนาคารใหญ่นั้น มีอยู่ ๔ แห่ง คือ สยามกัมมาจล, ฮ่องกงแล
เซี่ยงไฮ้, ชาเตอร์แบงก์ออฟอินเดีย ออสเตรเลียแอนด์ไชนา, แลธนาคาร
เดอรแลงโดจีน, เปนต้น

โฮเต็ลในกรุงเทพ ฯ นั้น มีออเรียนตัลโฮเต็ลซึ่งเปนโฮเต็ลใหญ่
กว่าโฮเต็ลอื่น ๆ

งานนักขัตฤกษ์ต่าง ๆ อันเกี่ยวแก่การสาสนาโดยมากนั้น คำ
นวณตามจันทรคติ การนักขัตฤกษ์แลพิธีต่าง ๆ เหล่านี้ เปนพระราช
พิธีด้วยหลายอย่าง งานนักขัตฤกษ์แลพระราชพิธีต่าง ๆ ซึ่งชาวต่าง
ประเทศที่เข้ามาเที่ยวในประเทศสยามควรดูนั้น คือ การพระราชทาน
พระกฐินยก, กฐินเรือ, ตามพระอารามต่าง ๆ ซึ่งเสด็จพระราชทานใน
เดือนตุลาคม พระราชพิธีนี้เปนพระราชพิธีถวายผ้าไตรย์จีวรประจำปี
แก่พระสงฆ์ตามพระอารามต่าง ๆ พระราชพิธีตรียัมปวาย (โล้ชิงช้า) นั้น
เปนพิธีพราหมณ์โบราณทำในเดือนธันวาคมหรือมกราคม พระราชพิธี
จรดพระนังคัล (แรกนาขวัญ) นั้น เปนพระราชพิธีให้เริ่มการทำนา
ทำในเดือนพฤษภาคม พระพิธีตะรุษะสงกรานต์ เข้าปุริมพรรษา
แลออกพรรษาเหล่านี้ เปนวันนักขัตฤกษ์แลหยุดการงานทั้งใน
ราชการแลการงานของมหาชนทั่วไป พระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์
สัตยานั้นมีปีละครั้ง พระราชพิธีฉัตรมงคล หรือเปนวันที่พระบาท
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นผ่านพิภพเถลิงถวัลย์ราชสมบัตินั้น นับว่า

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๒

เปนวันสำคัญในทางราชการ ส่วนวันเฉลิมพระชนม์พรรษานั้นครง
กับวันที่ ๑ มกราคม ในงานพระราชพิธีนี้การรื่นเริงแลตามประทีป
โคมไฟทั่วทั้งพระราชอาณาจักร์ ๓ วัน พระราชพิธีเหล่านี้ เป็น
พระราชพิธีที่ควรดูทั้งนั้น

ทางรถไฟหลวงสายใต้
แต่กรุงเทพ ฯ ถึงตรัง แลมณฑลปัตตานี

สถานีต้นทาง ณกรุงเทพ ฯ นั้น เรียกว่าสถานีรถไฟหลวง
สายใต้ อยู่ที่ตำบลบางกอกน้อย ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตวันตก
เวลานี้กำลังก่อสร้างอยู่ สถานีใหม่นี้มีชานชะลาอยู่ภายใต้หลังคา
โดย ยาว ๑๓๐ เมตร กว้าง ๔๐ เมเตอร์ ส่วนด้านน่าของสถานีที่
หันลงทางแม่น้ำนั้น กว้างประมาณ ๔๒ เมเตอร์ รูปสถานีในสมุดนี้
เป็นรูปที่ถ่ายมาจากรูปเขียนอันเป็นแบบตัวอย่างนั้น

ตั้งแต่บางกอกน้อยถึงเพ็ชรบูรี ทางรถไฟผ่านไปในทุ่งนาตลอด
ทาง ไม่มีที่รกร้างว่างเปล่าเลย และเมื่อเดินทางไปตามทางนี้ในฤดู
กาลต่าง ๆ จะเห็นการทำนาเข้าซึ่งเปนพืชน์ผล แลสินค้าอันสำคัญ
ของประเทศได้โดยตลอด

ในฤดูหนาวแห้งแล้ง ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนพฤษภาคม
นั้น พื้นดินในทุ่งนาเหล่านี้ตากแกดอยู่ตลอดวันตั้งหลายสัปดาหะ ดิน
นั้นจึงแขงมากจนแตกระแหง พอย่างเข้าฤดูฝนซึ่งตั้งต้นในเดืนอ
มิถุนายนนั้น เมื่อดินอ่อนพอจะไถได้ ชาวนาก็พากันลงมือไถนา แล
เมื่อฝนได้ตกมาพอมีน้ำขังอยู่ในนาแล้ว จึงลงมือดำกัน (นาสวน)

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๐. แม่น้ำเจ้าพระยา

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๑. ธนาคารสยามกัมมาจล

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๓

ในเวลาเกี่ยวเก็บนั้น ถ้าเปนเข้าเบาก็ต้องเกี่ยวเวลาที่ยังมีน้ำขัง
อยู่ในนาเหมือนกัน ส่วนวิธีการทำนาอย่างใหม่ โดยใช้เครื่องมือ
แลเครื่องจักร์ต่าง ๆ ที่นิยมใช้กันอยู่ในนานาประเทศนั้น ยังมีผู้นิยม
กันน้อยนัก ไถซึ่งชาวนายังนิยมใช้อยู่ในเวลานี้เปนไถไม้เทียมด้วยโค
หรือกระบือ ซึ่งได้ใช้มาแต่ในกาลดึกดำบรรพ์โบราณนั้น ไถเหล่านี้
ไถได้แต่ในเวลาที่ดินอ่อน หรือเมื่อกำลังเปนน้ำเปนโคลนก็ไถได้
เพราะเบามาก

ในระหว่างกรุงเทพ ฯ แลเพ็ชรบูรีนั้น มีสพานเหล็กใหญ่ข้าม
แม่น้ำอยู่ ๒ แห่ง คือ สพานข้ามแม่น้ำนครไชยศรีแห่งหนึ่งยาว ๑๓๒
เมเตอร์ ข้ามแม่น้ำราชบูรีแห่งหนึ่ง ยาว ๑๕๐ เมเตอร์ สพานข้าม
แม่น้ำราชบูรีนั้น มีทางกว้าง ๔ เมเตอร์สำหรับล้อยานเดินได้สดวก

สถานที่อันน่าดูตามทางรถนี้ เมื่อออกจากกรุงเทพ ฯ แล้วนั้น
คือพระมหาเจดีย์ใหญ่ที่นครปฐม พระเจดีย์องค์นี้ เรียกว่าพระ
ปฐมเจดีย์ สันนิษฐานกันว่าได้สร้างขึ้นในที่เดิมอันเปนที่ประดิษฐาน
แห่งเจดีย์ที่ได้สร้างขึ้นในสยามประเทศเปนปฐม โดยมีพระมหาเถร
อันมีนามว่าโสณะแลอุทตระ ซึ่งได้นำพระบวรพุทธสาสนาจากประเทศ
อินเดียเข้ามาแผ่ในประเทศสยามในประมาณ ๒,๐๐๐ ปีที่ล่วงมาแล้วนั้น

นครปฐมนี้ได้เคยเปนบ้านเมืองที่เจริญรุ่งเรืองมากในเวลา ๒,๐๐๐ ปี
ที่ล่วงมาแล้วนั้น ด้วยยังมีของโบราณที่น่าชมเหลือเปนพยานอยู่ในที่
ใกล้กับเมืองนี้มีพระราชวังเปนที่ประทับ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้า

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๔

อยู่หัวเรียกว่า พระราชวังสนามจันทร์ พระราชวังนี้ได้สร้างขึ้น
ในที่เดิมแห่งกรุงศรีวิไชย ซึ่งมีป้อมปราการโดยรอบ แต่ในกาล
โบราณนั้นเคยเปนพระนครหลวงของกรุงไทยโบราณอันมีนามเดียวกันใน
ภาคนี้แห่งหนึ่ง ส่วนคูพระนครโบราณที่ยังมีเหลืออยู่บางแห่งนั้น
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ขุด
ขยายให้กว้างลึกขึ้น นครปฐมนั้นเวลานี้เปนที่ซึ่งอุปราชแห่งมณฑล
ภาคตวันตกอยู่ประจำอำนวยการปกครอง ในบริเวณนครปฐมนี้เปนที่
ดอนน้ำไม่ท่วมเหมาะแก่การทำไร่สวนพืชน์ผลต่าง ๆ สำหรับส่งเข้า
มาจำหน่ายในกรุงเทพ ฯ, ราชบูรี, แลตำบลอื่น ๆ แลตั้งแต่ได้มีทาง
รถไฟซึ่งเปนคมนาคมอันสดวกดีขึ้นแล้ว ไร่สวนในท้องที่เหล่านี้ก็ยิ่ง
เจริญขึ้นเปนอันมาก อนึ่งในที่ใกล้แห่งนครปฐมนี้ มีโรงทหารของ
กองทัพบกอยู่หนาแน่น แลมีสนามอันกว้างใหญ่ เปนที่สำหรับ
ฝึกหัดทหารด้วย

ราชบูรีนั้นเปนเมืองเก่าที่มีกำแพงโดยรอบ ศาลารัฐบาลของ
มณฑลก็ตั้งอยู่ที่เมืองนี้ ในจังหวัดราชบูรีนี้มีภูเขาแลป่าไม้กระยา
เลยที่เปนไม้แก่นอย่างดีอยู่มาก ส่วนข้างตอนบนของแม่น้ำราชบูรี
นั้น มีแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น ตะกั่วอ่อน, ดีบุกแลพลวง แร่ธาตุเหล่านี้ก็
ได้มีผู้ไปขุดทำกันบ้างแล้ว อนึ่งเขาอันอยู่ในที่ใกล้เมืองแลลำแม่น้ำ
นั้น มีหินปูนอย่างดีเหมาะสำหรับการทำปูนขาว มีผู้ไปตั้งระเบิดเผา
ปูนกันมาก จนเปนสินค้าที่สำคัญ แลมีชื่อเสียงของราชบูรีอย่าง
หนึ่ง ในเมืองราชบูรีนี้มีกองพลอิศรตั้งอยู่ด้วย

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๓. ถ้ำ, ที่เพ็ชรบูรี

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๕

ตั้งแต่ราชบูรีแลใต้เพ็ชรบูรีลงไป ทางรถไฟทำไปใกล้ภูเขา
ต่าง ๆ ซึ่งทำให้ภูมิภาพตามทางในตอนนี้งดงามน่าดูน่าชมมาก
เพ็ชรบูรีนี้ตามความวิจารณ์ของนักโบราณคดีกล่าวว่า ในกาลโบราณ
นั้นได้เคยเปนที่รวมสินค้าต่าง ๆ ในภาคตวันออกแห่งสินค้าต่าง ๆ ที่
เข้ามาในประเทศสยาม ทางบกจากประเทศอินเดียแลยุโรปทางหนึ่ง
ก่อนที่ได้รู้จักทางเดินเรืออ้อมคาบสมุทรมลายูเข้ามายังกรุงสยามกันดี
เพ็ชรบูรีตั้นตามพระราชพงษาวดารปรากฎว่า ได้เคยเปนเมืองเอกราช
มีเจ้าเปนผู้ครองนครมาแต่ในกาลก่อนคราวหนึ่ง ซึ่งยังมีโบราณ
สถานต่าง ๆ อันทำด้วยศิลาแลอิฐแผ่นขนาดใหญ่ โบราณสถาน
ต่าง ๆ อันบุบฉลายปรักหักพังแล้วนี้ เปนเทวสถานของสาสนาพราหมณ์
บ้าง เปนโบสถ์วิหารของฝ่ายพุทธสาสนาบ้าง ซึ่งยังมีปรากฏอยู่
จนกาลบัดนี้ อันเปนพยานให้เห็นความสมบูรณแลความเจริญรุ่งเรือง
ในที่นี้

บนเขาพระนครคีรีนั้น มีพระราชวังเก่า ที่พระบาทสมเด็จ
พระรามาธิบดีศรีสินทรมหามงกุฏ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสร้าง
ไว้ แลที่ตำบลบ้านปืนนั้น มีพระราชวังอย่างใหม่ ซึ่งพระบาทสมเด็จ
พระรามาธิบดีศรีสินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้
ทรงสร้างไว้อีกแห่งหนึ่ง ถ้ำต่าง ๆ ตามภูเขาเหล่านี้ เปนถ้ำที่งด
งามน่าชมมาก อนึ่งที่เพ็ชรบูรีนี้มีกองทหารของกองพลอิศรตั้งอยู่
กองหนึ่ง

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๖

เมื่อออกจากสถานีเพ็ชรบูรีแล้ว ทางรถไฟข้ามแม่น้ำเพ็ชรบูรี
ทีเดียว สพานเหล็กที่ข้ามแม่น้ำนี้ยาว ๘๐ เมเตอร์ แล้วเลี้ยว
เลียบไปตามชาวเขตร์ของบ้านเมือง เมื่อพ้นเขตรบ้านเมืองแล้วจึงผ่าน
ไปตามในทุ่งนาแล้วตรงลงไปทางทิศใต้ในคาบสมุทนั้น เมื่อใกล้จะ
ถึงตำบลชะอำ ภูเขาที่มีอยู่ข้างขวามือนั้นน่าดูมาก ด้วยภูเขา
เหล่านี้ตั้งเด่นอยู่กลางทุ่งอันกว้างใหญ่ ข้างด้านตวันออกของเขานี้
เปนผาชันแล้วลาดลงไปข้างด้านตวันตก ราษฎรโดยมากย่อมตั้งบ้าน
เรือนอยู่ตามชายทะเลหรือที่ใกล้ภูเขา แลนอกจากมีการทำนาแห่ง
ละเล็กแห่งละน้อย ที่โน่นบ้างที่นี่บ้างแล้ว ตามทางรถไฟตอนนี้ก็ไม่สู้มี
อะไรดูนัก บรรดาราษฎรที่อยู่ตามชายทะเลนั้นโดยมาก หาเลี้ยง
ชีพในการจับปลาแลผสมปสุสัตว์ เช่น โค กระบือขาย ส่วนพวกที่
อยู่ลึกเข้าไปในป่าแลตามชายเขานั้น ทำไร่, ทำนา, แลค้าขายของ
ป่าต่าง ๆ

ที่ตำบลหัวหินซึ่งอยู่ที่ระยะกิโลเมเตอร์ ๒๑๒ นั้น แต่ก่อนมีแต่
หมู่บ้านจับปลาอันเล็กน้อยเท่านั้น ตั้งแต่มีทางรถไฟถึงตำบลนี้แล้ว
ได้เจริญขึ้นโดยเร็ว แลกลายเป็นที่ ๆ ชาวกรุงเทพ ฯ นิยมไป
เปลี่ยนอากาศผ่อนพักร่างกายตามชายทะเลแห่งหนึ่ง สมเด็จพระบรม
ราชินีนารถ พระราชชนนี พระพันปีหลวง แลพระราชวงศานุวงศ์อีก
หลายพระองค์ก็ได้ทรงสร้างพระตำหนักขึ้นในที่นั้น ในบางฤดูมีทั้ง
ไทย์แลชาวยุโรปพากันไปพักผ่อนร่างกายอยู่ที่นั้นมาก ในเวลาต่อไป
ข้างน่าตำบลนี้นับวันแต่จะเจริญขึ้นทุกที

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๔. นา, บ้านชะอำ

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๕. หัวหิน

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๗

หาดทรายตามชายทะเลที่ตำบลนี้เปนหาดทรายแขงขาวสอาดยาว
หลายสิบเส้น เปนที่เหมาะสำหรับการอาบน้ำทะเล ส่วนในฤดู
ลมมรสุมตวันออกเฉียงเหนือนั้น มีอากาศเย็นสบายดีมาก

อนึ่ง ตามในป่าแลภูเขาที่ทางทิศตวันตกแห่งทางรถไฟนั้น มี
สัตว์ป่าต่าง ๆ ชุกชุม พลเมืองที่ตำบลหัวหินเองนั้น มีประมาณ ๑,๒๐๐
นอกจากหากินในทางจับปลา ก็มีการทำไร่ทำนาแลการหัตถกรรม
อื่น ๆ ที่เหมาะแก่ท้องที่นั้น เช่น การทอผ้าเปนอาทิ

จากหัวหินทางรถไฟตัดตรงลงไปทางทิศใต้เลียบไปตามชายทะเล
ประมาณ ๒ ถึง ๓ กิโลเมเตอร์ แล้วเดินห่างจากฝั่งขึ้นไปยังปราณบุรี
แลหลังเขาสามร้อยยอด แล้วตัดลงไปหาฝั่งทะเลที่ประจวบคีรีขันธ์
หมู่บ้านที่มีอยู่ตามทางในตอนนี้ เมื่อออกจากหัวหินแล้ว คือบ้าน
หนองแก (หรือ สะแก) แล้วผ่านเลียบเขาตะเกียบ ตามท้องที่เหล่านี้
มีภูมิภาพที่งามน่าดูอยู่หลายแห่ง

สถานีถัดลงไปข้างน่านั้น ชื่อสถานีเขาเต่า ชื่อบ้านนี้เรียก
ตามชื่อเขาซึ่งสันนิษฐานกันว่ามีสัณฐานคล้ายกับหลังเต่า เมื่อทาง
รถไฟนั้นขึ้นไปถึงที่ชันที่สุดที่เนินเขานี้แล้ว ถ้าแลดูลงไปทางในลุ่ม
ลำน้ำปราณแล้ว จะเห็นหมู่เขาสามร้อยยอดได้แต่ไกลข้างน่าทาง
ฝั่งทะเลนั้นอย่างงดงาม

แม่น้ำปราณนั้น เปนแม่น้ำที่มีน้ำขึ้นลงถึง พ้นตำบลที่ทาง
รถไฟข้ามแม่น้ำนั้นไป ทางทิศตวันตกบ้างเล็กน้อย แม่น้ำนี้เปน
แม่น้ำที่งามแลมีปลาต่าง ๆ อุดมมาก แลในเวลาเมื่อรถไฟข้าม

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๘

สพาน ถ้าดูไปตามในลำแม่น้ำนั้นจากรถไฟก็งามดี ที่ตำบลนี้อยู่
ห่างจากทะเล วัดตามเส้นตรงประมาณ ๘ กิโลเมเตอร์ ถ้าวัดตาม
ลำแม่น้ำประมาณ ๒๔ กิโลเมเตอร์ เพราะแม่น้ำคดไปคดมามากแห่ง
สพานที่ข้ามแม่น้ำนี้เปนสพานเหล็กยาว ๘๐ เมเตอร์

หมู่เขาสามร้อยยอดที่รถไฟเดินลงไปหาแลในราว ๑ ชั่วโมง จะ
เข้าไปใกล้ จะเห็นภูมิภาพอันงดงามน่าดูมากในท้องที่นั้น มีสัตว์
ป่าต่าง ๆ หลายอย่าง เช่น เสือ, หมี, กระทิง, โครำ (เลียงผา) เปนต้น
อนึ่ง ทางด้านตวันออกของเขานี้ที่ติดกับทะเลนั้น มีถ้ำใหญ่งาม ๆ
อยู่หลายแห่ง นกปากซ่อมนั้นมีอยู่ชุกชุมตามสองข้างทางรถไฟ
ระหว่างสถานีหนองคางแลสถานีสามร้อยยอด ที่ดินระหว่างหัวหินแล
สามร้อยยอดโดยมาก เมื่อผ่านพ้นปราณบูรีไปแล้ว เปนที่ทำเลดี
เหมาะแก่การทำนาแลผสมสัตว์ เช่นโค แลการทำไร่สวนธรรมดา
แต่มะพร้าวนั้นไม่ปรากฎว่าขึ้นงามดีในที่แถบนี้ จะหาก็เกือบไม่พบเลย
จนใต้ประจวบคีรีขันธ์ลงไปจึงจะปะบ้างแต่ก็ไม่งาม ส่วนตามชายทะเล
นั้น ตั้งแต่หัวหินตลอดลงไปถึงเขาเต่าเปนหาดทรายสอาดสอ้านดีทั่วไป
น้ำจืดที่ดีนั้นอยู่ข้างจะอัตคัด ไม่ใช่แต่ที่ตำบลหัวหินนี้แห่งเดียว ตาม
ทางรถไฟแถบนี้ในฤดูแล้งก็อัตคัดน้ำมากเหมือนกัน แต่ถ้าได้ทดลอง
ขุดบ่อให้ลึกมากลงไปดูบางทีจะได้น้ำจืดสนิทใช้ก็เปนได้ ตามภูเขา
ต่าง ๆ ในท้องที่เหล่านี้ มีต้นยางรับเบอร์ป่าขึ้นอยู่มาก แต่ยังไม่
มีผู้ใดทำ

[ลูกแมวตาดำๆ]

๒๖. วัดมหาธาตุ ไชยา (ทรงถ่าย)

[ลูกแมวตาดำๆ]

๓๙

เมื่อออกจากสถานีสามร้อยยอดแล้ว ทางรถไฟตัดตรงลงไปยัง
ตำบลสังกระทาย จะเห็นเขาสามร้อยยอดอยู่ข้างซ้าย แลภูเขาทาง
เขตร์แดนอยู่ข้างขวา แลเมื่อลงไปทางกุยบูรีที่สองข้างทางนั้นเปน
ทราย พอรถไฟเดินไปอีกสักหน่อยหนึ่ง ทางรถไฟกลับตัดลงไปหา
ฝั่งทะเลอีก จะเห็นน่าผาที่ชันแลเขาต่าง ๆ ในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์
เปนภูมิภาพอันงดงาม แลเมื่อจวนจะถึงสถานีประจวบคีรีขันธ์นั้น
ถ้าสังเกตดูแล้วจะเห็นเปนช่องมีอยู่บนไหล่เขานั้นแห่งหนึ่ง คล้าย
เปนช่องที่มีกระจกติดไว้ ราษฎรชาวบ้านจึงเรียกเขานั้นว่าเขาช่อง
กระจก อนึ่งที่ดินตามทางรถไฟในจังหวัดนี้ที่สำหรับทำการต่าง ๆ ก็มี
อยู่มาก เช่น การทำไร่ทำนาแลการผสมสัตว์ก็มีทำกันอยู่บ้างแล้ว

อ่าวประจวบคีรีขันธ์นั้นงดงามดี มีภูเขาสูงชันแลเกาะต่าง ๆ
ที่เปนหินล้วน มีผาชันสูงตรงขึ้นมาจากทะเลทำให้ภูมิภาพในอ่าวนี้
งดงามยิ่งนัก ส่วนอ่าวมะนาวซึ่งอยู่หลังข้างใต้นั้น ก็เปนที่น่าไป
เที่ยวเล่น เพราะไปสดวก ด้วยมีถนนโรยศิลาไปถึงตำบลนั้น รถ
ยนต์แลรถจักรยานเดินได้สดวกดี ตามภูเขาแลเกาะเหล่านี้มีสัตว์
ต่าง ๆ ชุกชุม เช่นโครำ (เลียงผาชนิดหนึ่ง)

ที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์นี้ เปนที่ตั้งศาลากลางแลที่อยู่ของ
ผู้ว่าราชการจังหวัดนี้ มีพลเมืองประมาณ ๓,๐๐๐ อนึ่ง สินค้าต่าง ๆ
ในจังหวัดนี้ ราษฎรย่อมนำมาขายซื้อกันในที่นี้ ต่อไปข้างน่า ๆ จะ
เปนที่สำหรับผ่อนพักร่างกายเปลี่ยนอากาศ แลที่จับปลาดีได้แห่งหนึ่ง
ป่าไม้กระยาเลยชนิดที่ดีต่าง ๆ ที่ตำบลห้วยยางนั้น ก็อยู่ไม่ห่างไกล

[ลูกแมวตาดำๆ]

๔๐

กับประจวบคีรขันธ์นัก แลการที่จะขนไม้จากป่ามาโดยทางรถไฟนั้น
ก็ราว ๓๐ กิโลเมเตอร์เท่านั้น การที่จะค้าขายไม้เหล่านี้คงจะไม่ยาก
ส่วนการผสมสัตว์ต่าง ๆ นั้น ก็คงจะบำรุงได้ง่ายเหมือนกัน

ที่ตำบลบ้านห้วยยางซึ่งตั้งอยู่ริมชายทะเลนั้น เปนแต่หมู่บ้าน
เล็กน้อย อยู่ใต้ประจวบคีรีขันธ์ลงไปประมาณ ๓๒ กิโลเมเตอร์ แต่
มีไข่มุกแลมีคนดำกันอยู่บ้าง แต่ไข่มุกที่ดำได้นั้นเปนชนิดที่ไม่
สู้ดี เพราะมีวาววาบน้อย แลมักเปนขนาดที่ย่อม ๆ ไข่มุก
คล้าย ๆ กันนี้ บางทีที่ประจวบคีรีขันธ์เองก็งมหาได้ อนึ่งที่ในป่า
ตำบลห้วยยางซึ่งอยู่ห่างจากทางรถไฟราว ๙ กิโลเมเตอร์เศษนั้น มี
สัตว์ป่าชุกชุมเช่น เนื้อ, เสือ, แลเลียงผา, เปนต้น ผู้ที่ฝักใฝ่ในการ
ยิงสัตว์ป่าเหล่านี้ ก็จะเปนที่สำหรับเที่ยวยิงเล่นได้แห่งหนึ่ง นก
ต่าง ๆ เช่น นกยุง, นกเปล้า, นกเขาต่าง ๆ, แลนกปากซ่อมเหล่านี้
ก็มีอยู่มาก ในระหว่างประจวบคีรีขันธ์แลตำบลห้วยยาง ตามลำห้วย
ทับสะแกแลเขานั้นที่ดินดียังมีว่างเปล่าอยู่มาก ที่ดินเหล่านี้เมื่อถาก
ถางบำรุงทำการเพาะปลูกต่างๆ ขึ้นแล้ว ก็น่าจะหาผลประโยชน์
ได้ดี ส่วนต้นยางรับเบอร์ป่านั้นก็มีอยู่มาก แต่ยังมีผู้ไปทำกัน
น้อยนัก

เมื่อออกจากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์แล้ว ทางรถไฟผ่านไปในป่า
ระนาม ซึ่งอยู่ในระหว่างทะเลแลภูเขานั้น กิ่งของภูเขาต่าง ๆ ที่
ไม่สู้สูงนักนั้น ทางรถตัดผ่านไปหลายแห่ง อนึ่งที่ตำบลนี้เปนตอน
ซึ่งแคบที่สุดของพระราชอาณาจักร์สยามในคาบสมุทนี้ ด้วยเขตร์แดน