โรคไขสันหลังอักเสบเฉียบพลัน (Acute Flaccid Myelitis - AFM)

[siritidaphon]

โรคไขสันหลังอักเสบเฉียบพลัน (Acute Flaccid Myelitis - AFM)

โรคไขสันหลังอักเสบเฉียบพลัน (Acute Flaccid Myelitis - AFM) เป็นภาวะทางระบบประสาทที่พบได้ยากแต่ร้ายแรง โดยมีผลกระทบต่อส่วนสีเทาของไขสันหลัง (Gray Matter) ซึ่งเป็นบริเวณที่มีเซลล์ประสาทสั่งการการเคลื่อนไหว (Motor Neurons) อยู่ ทำให้เกิดอาการ อ่อนแรงและอัมพาตอย่างรวดเร็ว


ลักษณะและอาการหลัก

AFM เป็นภาวะที่พัฒนาอย่างรวดเร็ว (ภายในไม่กี่ชั่วโมงถึงไม่กี่วัน) มักเกิดใน เด็กเล็ก เป็นส่วนใหญ่ อาการที่พบบ่อยและควรสังเกต ได้แก่:

อาการอ่อนแรงที่แขนหรือขาอย่างฉับพลัน: มักจะเป็นข้างใดข้างหนึ่ง หรือมีอาการไม่สมมาตร

การสูญเสียความตึงตัวของกล้ามเนื้อ (Loss of Muscle Tone): แขนขาจะมีลักษณะอ่อนปวกเปียก

รีเฟล็กซ์ลดลงหรือหายไป (Loss of Reflexes)


อาการอื่น ๆ ที่อาจพบได้

ใบหน้าอ่อนแรงหรือหน้าเบี้ยว

กลืนลำบาก หรือพูดไม่ชัด

เคลื่อนไหวดวงตาได้ยาก หรือหนังตาตก

อาการปวดที่คอ หลัง หรือแขนขา

ความผิดปกติในการควบคุมการขับถ่าย (ปัสสาวะ/อุจจาระ)

ในกรณีรุนแรง: หากกล้ามเนื้อที่ควบคุมการหายใจอ่อนแรง อาจนำไปสู่ภาวะ หายใจล้มเหลว และจำเป็นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต


สาเหตุ

สาเหตุที่แท้จริงของ AFM ยังไม่เป็นที่แน่ชัด แต่ส่วนใหญ่เชื่อว่าเกี่ยวข้องกับการติดเชื้อไวรัส โดยเฉพาะอย่างยิ่ง:

ไวรัสเอนเทอโรไวรัส (Enteroviruses): โดยเฉพาะสายพันธุ์ Enterovirus D68 (EV-D68) ซึ่งมักก่อให้เกิดอาการทางเดินหายใจหรือไข้หวัดเล็กน้อยก่อนที่ AFM จะแสดงอาการ 1-4 สัปดาห์

ไวรัสอื่น ๆ : เช่น ไวรัสเวสต์ไนล์ (West Nile Virus), อะดีโนไวรัส (Adenoviruses) หรือไวรัสในกลุ่มเอนเทอโรไวรัสอื่น ๆ

นักวิจัยยังไม่ทราบชัดเจนว่าทำไมคนส่วนใหญ่ที่ติดเชื้อไวรัสเหล่านี้จึงหายเป็นปกติ แต่มีคนกลุ่มน้อยเท่านั้นที่เกิดภาวะ AFM ขึ้นมา


การวินิจฉัยและการรักษา

การวินิจฉัย
การวินิจฉัย AFM ต้องอาศัยการประเมินที่รวดเร็ว โดยประกอบด้วย:

การตรวจร่างกายเพื่อประเมินความอ่อนแรงของกล้ามเนื้อและรีเฟล็กซ์

การถ่ายภาพด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI): เพื่อดูภาพของไขสันหลังและสมอง โดยจะพบความผิดปกติในส่วนสีเทาของไขสันหลัง

การเจาะน้ำไขสันหลัง (Lumbar Puncture): เพื่อนำน้ำไขสันหลังไปตรวจวิเคราะห์และแยกแยะสาเหตุอื่น ๆ


การรักษา

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีการรักษาเฉพาะเจาะจงหรือยาใดที่ได้รับการรับรองว่าสามารถรักษา AFM ให้หายขาดได้ การรักษาจึงเน้นที่การจัดการอาการและการฟื้นฟู:

การดูแลแบบประคับประคอง: สำหรับอาการเฉียบพลัน อาจต้องนอนโรงพยาบาลเพื่อติดตามอาการอย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากมีปัญหาการหายใจ

กายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัด: เป็นหัวใจสำคัญของการฟื้นฟู เพื่อช่วยให้กล้ามเนื้อที่อ่อนแรงกลับมาทำงานได้ดีที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยมักจะต้องทำต่อเนื่องเป็นเวลานาน

การรักษาอื่น ๆ : แพทย์อาจพิจารณาการให้ยาบางชนิด เช่น อิมมูโนโกลบูลินทางหลอดเลือดดำ (IVIG) หรือการเปลี่ยนถ่ายพลาสมา (Plasma Exchange) เป็นรายบุคคล แต่ยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่ามีประโยชน์ในการรักษา AFM

การผ่าตัด: ในบางรายที่มีการสูญเสียการทำงานของกล้ามเนื้ออย่างถาวร อาจมีการผ่าตัดเปลี่ยนถ่ายเส้นประสาท (Nerve Transfer) เพื่อฟื้นฟูการทำงานของแขนขา

เนื่องจาก AFM เป็นโรคที่สามารถลุกลามได้อย่างรวดเร็ว หากพบอาการอ่อนแรงที่แขนขาอย่างเฉียบพลัน โดยเฉพาะในเด็กเล็ก ควรรีบไปพบแพทย์โดยทันที