ไขปริศนาภาพถ่าย"หาดใหญ่แต่แรก"ของ ดร.บอม

[หม่องวิน มอไซ]

หลายท่านพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า อยากให้เมืองหาดใหญ่จัดงานย้อนยุคแบบงาน"สงขลาแต่แรก"บ้าง
ก็มาคิด ๆ ดูว่า เหตุใดหาดใหญ่ไม่มีใครจัดงานย้อนยุค

หรือเป็นเพราะขาดความรู้เรื่องประวัติศาสตร์ หาดใหญ่ไม่มีความเป็นมายาวนานพอหรือเปล่า
สงขลามีตำหนักเขาน้อย มีเขาตังกวน แหลมสมิหลา นางเงือก
มีกำแพงเมือง มีซากโบราณสถาน มีสถานีรถไฟเก่า
พระเจ้าอยู่หัวหลายพระองค์ เคยเสด็จฯ มาสงขลา

หาดใหญ่ไม่มีประวัติศาสตร์ ไม่มีโบราณสถานเลยหรือ ?
ผมเคยได้ยินเสียงพูดแรงกว่านี้ก็มี บอกว่า หาดใหญ่เป็นเมืองไร้ราก !

ก็พอดีกับพี่แอ๊ด เปิดประเด็นเรื่อง ร.๖ เสด็จมาสงขลา ประทับที่สโมสรแหลมทราย
ผมก็เริ่มศึกษาค้นคว้าดู อ.Singoraman บอกว่า ไม่ใช่สโมสรที่เชิงเขาน้อยแน่ เพราะสร้างปี ๒๔๗๕

ท่านคนเขารูปช้างก็เคยบอกว่า ปี พ.ศ.๒๔๕๘ ร.๖ เสด็จประทับที่สโมสรเช่นกัน
แต่เป็นสโมสรเสือป่า ที่ถนนสะเดา

แล้วนึกได้ว่า อ.วรชาติเคยให้ข้อมูลไว้ว่า ในปี พ.ศ. ๒๔๕๔ ร.๖ เคยเสด็จมาที่สงขลาด้วย
แต่คราวนั้นตำหนักเขาน้อยยังไม่เสร็จเรียบร้อย ท่านจึงประทับแรมในเรือพระที่นั่ง

ผมไปอ่านดูอีกทีก็ได้ความว่าดังนี้

[หม่องวิน มอไซ]

สังเกตเห็นประโยคที่บอกว่า
ทรงรถยนตร์ไปขึ้นรถไฟสายใต้ที่สถานีหลังศาลารัฐบาล เสด็จประพาศ
ตำบลน้ำน้อย ประทับพลับพลาเสวยกลางวันที่นั้น แล้วทรงรถยนตร์
ไปประพาศหาดใหญ่ แล้วเสด็จกลับด้วยรถยนตร์มาประทับที่สโมสรสงขลา

นี่อาจถือได้ว่าเป็นเอกสารที่เก่าแก่ จะครบ ๑๐๐ ปี ในวันที่ ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔
หรืออีก ๑ ปีข้างหน้านี้แล้ว ที่กล่าวถึงหาดใหญ่
กล่าวถึงในฐานะที่ ร.๖ เสด็จประพาสอีกด้วย

หาดใหญ่จึงไม่ใช่ เมืองที่ไร้ความเป็นมาอย่างแน่นอน
ไม่นานมานี้ ท่านกิมหยงและท่านลูกแมวตาดำดำ ยังออกสำรวจขุดค้นทางโบราณคดี
พบซากวงเวียนกลับรถจักรของสถานีอู่ตะเภา ซากบ่อน้ำเติมรถจักรไอน้ำ
ที่คาดว่ามีอายุไม่ต่ำกว่า ๙๐ ปี

จึงนับว่าเป็นการดีที่น่าจะได้มีการศึกษาค้นคว้าประวัติศาสตร์เมืองหาดใหญ่อย่างจริงจัง
โดยเฉพาะประวัติศาสตร์ท้องถิ่น หรือเกร็ดประวัติศาสตร์ที่ไม่ค่อยมีใครจดบันทึก
อย่างเช่น ห้างโรบินสันหลังสถานีรถไฟหาดใหญ่ สร้างปีไหน
สนามกีฬาประชาชน เหตุใดจึงยุบเลิกไป อย่างนี้เป็นต้นครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ขณะที่กำลังศึกษาวิเคราะห์เรื่องกำแพงเมืองสงขลา และหาตำแหน่งในภาพถ่าย"ศาลาน้ำหน้าจวนเมืองสงขลา"นั้น
ท่าน"พี่"ก็บอกว่า นิตยสาร อบจ.สงขลา ฉบับเดือนกุมภาพันธ์ ๕๓ เข้าเว็บอ่านได้แล้ว แต่ฉบับเดือนมีนาคม ๕๓ ยังอ่านได้เพียง ๔ หน้าเหมือนเดิม และไม่มีคอลัมน์สงขลา_สารคดี ให้อ่านเสียด้วย

ผมเลยเข้าไปอ่านคอลัมน์สงขลา_สารคดี เรื่อง จีนบ่อยาง ในฉบับเดือนกุมภาฯ ไปก่อน
ก็นึกขึ้นได้ว่า จีนหาดใหญ่ ก็มีคนทำวิจัยไว้แล้วมากต่อมาก น่าเอามาอ่านศึกษาประกอบกับจีนบ่อยาง
อาจจะได้แนวคิดเปรียบเทียบหาข้อแตกต่างของจุดกำเนิดแห่งการสร้างเมืองของชาวจีน
ที่มีต่อหาดใหญ่และสงขลาได้ แต่ตอนนี้ยังไม่มีเวลาพอที่จะเริ่มอ่านงานวิจัยหนาเตอะเหล่านั้น

อ.Singoraman บอกว่า ดร.บอม นักสัตววิทยาชาวเช็ก ที่เข้ามาในสงขลาเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๗๒ ได้ถ่ายภาพสงขลาไว้หลายภาพ
ภาพหนึ่งในนั้นคือ ประตูเมืองหน้าศาล ผมจึงเข้าเว็บไซต์ภาพถ่ายของ ดร.บอม อีกครั้ง หลังจากไม่ได้เข้าไปหลายเดือนแล้ว

และผมก็ได้เห็นภาพนี้อีกครั้งครับ



ภาพนี้เคยสงสัยกันว่า ถ่ายที่ย่าน Chinatown ของสงขลา ตรงจุดไหนกันแน่
จนถึงบัดนี้ ก็ยังไม่ได้ข้อยุติ อยู่ในกระทู้นี้ โดยคุณ Big Mahad ครับ
http://www.gimyong.com/webboard/index.php/topic,31696.0.html

[หม่องวิน มอไซ]

ผมนั่งดูภาพถ่ายของ ดร.ยิชรี บอมทีละภาพ อย่างพินิจพิเคราะห์ เพื่อจะดูว่ายังพอมีภาพไหนที่ให้ร่องรอยเกี่ยวกับกำแพงเมืองสงขลาได้อีกไหม
นอกจากภาพประตูเมืองหน้าศาล
ที่เว็บไซต์นี้
http://www.baum.com.au/Dr_J_Baum/cgi/hledat?klic=siam&limit=200

ใช้โปรแกรมแปลภาษา Google Translate แปลคำบรรยายภาพจาก ภาษาเช็กเป็นภาษาอังกฤษ
แล้วก็มาสดุดกับภาพหนึ่งครับ คือภาพนี้

http://www.baum.com.au/Dr_J_Baum/archiv_foto/small/23/23149-Siam,_Hadzi,_6.VII.1929.jpg

ภาพนี้มีคำบรรยายเป็นภาษาเช็กว่า
Siam, Hadži, 6.VII.1929 - Siam - 1929 - F2

[หม่องวิน มอไซ]

ปรากฏว่าโปรแกรมแปลภาษา แปลคำว่า Hadži ในภาษาเช็ก เป็น Hadji ในภาษาอังกฤษ
ก็มานั่งงงอยู่สักพักครับ อะไรหนอ ฮัจยี
แล้วก็นึกได้ว่า อ๋อ Hadyai นั่นเอง  )55

ท่าน ดร.บอม ไปหาดใหญ่ด้วยก็ไม่บอก นึกว่าอยู่แต่ที่สงขลา
ย้อนกลับมาดูภาพอีกรอบ
เอ ห้องแถวแบบนี้ ลักษณะคล้าย ๆ กับภาพปริศนาที่คุณ Big Mahad เอามาถามเลยนี่นา

[หม่องวิน มอไซ]

ย้อนกลับไปดูภาพปริศนาอีกครั้ง คำบรรยายภาพบอกเป็นภาษาเช็กว่า

Siam, ulice v Singoře, 4.VII.1929 - Siam - 1929 - F2

แปลเป็นภาษาอังกฤษว่า

Siam, the streets in Singoře, 4.VII.1929 - Siam - 1929 - F2

ผมสังเกตเห็นว่า ดร.บอมถ่ายภาพในตลาดเมืองสงขลาในวันที่ ๔ ก.ค. ๒๔๗๒
แต่ภาพที่ถ่ายที่หาดใหญ่นั้น ถ่ายในวันที่ ๖ ก.ค. ๒๔๗๒

มีความเป็นไปได้ว่า ภาพปริศนานั้น อาจไม่ได้ถ่ายที่"ถนนในซิงกอเรอะ" แต่ถ่ายใน"ฮัจไย"
และตอนจัดภาพเข้าเว็บไซต์ (หรือเข้าอัลบั้ม) เผลอเอาภาพที่ถ่ายที่หาดใหญ่มารวมกับภาพที่ถ่ายที่สงขลา เพราะดูเป็นจีน ๆ เหมือนกัน

[หม่องวิน มอไซ]

เพื่อพิสูจน์ว่าภาพปริศนานั้น ถ่ายที่หาดใหญ่จริง ๆ ผมจึงไปค้นหาภาพเก่าของเมืองหาดใหญ่
แล้วก็ได้พบความจริงว่า ภาพถ่ายบ้านเมืองหาดใหญ่ ก่อนปี พ.ศ. ๒๔๙๐ นั้นหาได้ยากจริง ๆ

ที่ผมมีอยู่ คือภาพสถานีหาดใหญ่ ที่ได้รับความเอื้อเฟื้อจากท่านคนเขารูปช้าง
ซึ่งก็เป็นเพียง ๑ ในไม่กี่ภาพที่ถ่ายก่อนยุค ๒๕๐๐

ผมไปค้นในหนังสือมรดกเมืองสงขลา มหาวชิราวุธ ของพี่เอนก นาวิกมูล ก็พบกับภาพนี้ครับ อยู่ในหน้า ๑๗๔

เป็นภาพจาก อ.จรัส จันทร์พรหมรัตน์ ข้างหลังมีลายมือเก่าเขียนปากกาว่า "รูปตลาดโคกเสม็ดชุน อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ส่วนหนึ่งของร้านค้าภายในตลาด ๓๑/พ.ค.๘๐ เวียน ปัญจะสุวรรณ"

[หม่องวิน มอไซ]

บรรยากาศคล้ายกับภาพปริศนาเลยครับ
เป็นห้องแถวเรือนไม้ มีป้ายแนวตั้งขาว ๆ อยู่หน้าร้าน

ที่สำคัญ มุมนี้ เห็นเสาไฟฟ้า แบบเดียวกับในภาพปริศนาเลยครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ลองเปรียบเทียบกับภาพปริศนาดูครับ

[หม่องวิน มอไซ]

จากภาพ ทำให้ทราบว่า ตากล้องหันหลังให้สถานีรถไฟหาดใหญ่ มองไปทางทิศตะวันออก ตามถนนธรรมนูญวิถีในปัจจุบัน
(สังเกตเห็นเขาคอหงส์ เป็นฉากหลัง)

ตำแหน่งของตากล้อง คงใกล้กับสถานีรถไฟมาก เพราะเห็นเสาที่ทำจากไม้หมอน  เอามาปักแสดงขอบเขตที่ดินรถไฟไว้ครับ

[หม่องวิน มอไซ]

เห็นภาพเขาคอหงส์ข้างหลัง แล้วนึกขึ้นได้ว่ามีภาพในมุมเดียวกัน แต่เก่ากว่า
ถ่ายในปี พ.ศ. ๒๔๖๗ อยู่ในหนังสือสมุดภาพสงขลา มหาวชิราวุธ ของพี่เอนก นาวิกมูลครับ

[หม่องวิน มอไซ]

จากปี ๒๔๖๗ ถึงปี ๒๔๘๐ บรรยากาศเปลี่ยนไปมากขนาดนี้เชียวหรือ เพียงแค่ ๑๓ ปี
หาดใหญ่โตเร็วจริง ๆ ครับ เปลี่ยนจากร้านหลังคามุงจาก เป็นห้องแถวไม้
(และเป็นห้างขนาดใหญ่อย่างโรบินสันในปัจจุบัน)

แต่เอ๊ะ เดี๋ยวก่อน ลองเอาสองภาพมาเปรียบเทียบกันดู พบสิ่งที่น่าสนใจมากครับ

ยอดแหลมของจั่วหลังคา ในภาพปี ๒๔๖๗ ยังปรากฏอยู่จนถึงปี ๒๔๘๐ ครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ด้วยความอยากรู้ว่าบ้านหลังนี้ คืออะไร เห็นมีป้ายขาวๆ ใหญ่โตเขียนไว้
ผมจึงขยายภาพถ่ายปี ๒๔๖๗ ดูครับ

:o

พอซูมดูป้าย ผมถึงกับขนลุกซู่เลยครับ
ไม่ใช่ป้ายผีสิง

แต่ป้ายนี้ อ่านว่า 南生旅館 หรือ หน่ำแซลู่ก๊วน
คือป้ายโรงแรมหน่ำแซ ที่เห็นในภาพปริศนาของ ดร.บอมนั่นเองครับ !!

[หม่องวิน มอไซ]

ลองเปรียบเทียบดูสิครับ
ซ้ายมือเป็นป้ายในภาพปริศนาของ ดร.บอม พ.ศ.๒๔๗๒
ขวามือ เป็นป้ายในภาพ พ.ศ. ๒๔๖๗
ห่างกัน ๕ ปี

ป้ายชื่อเดียวกันครับ คือ 南生旅館 โรงแรมหน่ำแซนั่นเอง

ถ่ายคนละทิศกันแค่นั้นครับ
ดร.บอม ถ่ายไปทางทิศตะวันตก (สถานี) ส่วนภาพปี ๒๔๖๗ ถ่ายไปทางตะวันออก(เขาคอหงส์)
รูปร่างอาคารก็สอดคล้องกัน เสาไฟฟ้า(ในภาพถ่ายปี ๒๔๘๐) ก็เป็นแบบเดียวกันครับ  )55

[หม่องวิน มอไซ]

คราวนี้ก็ต้องพิสูจน์ครับ ว่าโรงแรมหน่ำแซ อะไรนี่ มีอยู่จริงหรือเปล่า
ก่อนหน้านี้พยายามค้นข้อมูลของสงขลาแล้ว ก็ไม่พบว่ามีโรงแรมนี้อยู่

ผมไปเปิดหนังสือ "นำเที่ยวสงขลา" พิมพ์ปี ๒๕๐๔
ดูแผนผังตำแหน่งโรงแรมในหาดใหญ่ในยุคนั้น ก็ไม่พบชื่อโรงแรมหน่ำแซ

แต่เอ๊ะ เดี๋ยวก่อน
ตรงถนนธรรมนูญวิถี ตำแหน่งเดียวกับโรงแรมหน่ำแซ กลับมีชื่อโรงแรมศรีทักษิณโผล่ขึ้นมาครับ

ที่สำคัญ ยังมีโฆษณาของโรงแรมศรีทักษิณอยู่ในหนังสือเล่มนี้ด้วย ดังนี้ครับ

[หม่องวิน มอไซ]

ผมใช้ Google Translate อีกครั้ง
南 = South
生 = แปลได้หลายความหมายมาก
旅館 = Hotel

ได้การแล้วครับ 南 = South
แต่ South = ใต้
ใต้ ก็คือ ทักษิณ นั่นเอง

ส่วน 生 นั้น มีคำคำหนึ่งในภาษาจีน คือ 先生 = ซินแส
หรือเซ็นเซ ในภาษาญี่ปุ่น หมายถึง อาจารย์ หรือ หมอ หรือผู้อาวุโส

ดังนั้น โรงแรมหน่ำแซ คือ โรงแรมแสทักษิณ
แสทักษิณ คือ ศรีทักษิณ นั่นเอง  )55

[หม่องวิน มอไซ]

เมื่อทราบแล้วว่า ภาพถ่ายปริศนาของ ดร.บอม คือภาพถ่ายห้องแถวในปี ๒๔๗๒ หลังสถานีรถไฟหาดใหญ่
และโรงแรมนี้คือ โรงแรมศรีทักษิณ ที่ปรากฏอยู่ในภาพถ่ายปี ๒๔๖๗ ด้วย
ก็ทำให้เข้าใจได้ว่า โรงแรมนี้เปิดขึ้นเพื่อรับนักเดินทางมาตั้งแต่ยุคแรก ๆ
หลังจากย้ายชุมทางมาจากชุมทางอู่ตะเภาในปี พ.ศ. ๒๔๖๕

โรงแรมนี้ตั้งมาตั้งแต่เมื่อใด ยังค้นไม่ได้ครับ แต่ ปี ๒๔๖๗ ก็ปรากฏเป็นเรือนไม้อยู่ท่ามกลางบ้านหลังคามุงจากแล้วครับ

ท่าน"เบื่อคนเจ้าเล่ห์" ยังได้พูดถึงตำแหน่งที่ตั้งโรงแรมศรีทักษิณในอดีต ไว้ในกระทู้ "สงขลารำลึก"ด้วยครับ ดังนี้
http://www.gimyong.com/webboard/index.php/topic=6746.135

ที่ผมเล่า ราวปี 2521 -22 ประมาณนี้ครับ  สมัยนี้ โรงแรมรถไฟ คือโรงแรมที่อยู่ในอาคารสถานีรถไฟแล้ว และต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น โรงแรมราชธานี

ถ้าเรายืนหันหน้ามองไปเขาคอหงส์ หันหลังให้เสาธงชาติ หลังสถานีรถไฟ ซ้ายมือคือแนวอาคารพาณิชย์ มีตั้งแต่ร้านขายอาหาร,ร้านสิริสิน...ไปจนถึงสุดบล๊อก เป็นร้านจำหน่ายเครื่องไม้จากทางเหนือ

ส่วนด้านขวา มองไป 13 นาฬิกา จะเห็น เจ้าสูงเนิน 32 จอดอยู่ใต้ร่มหางนกยูง ถัดไปอีกราว 14 นาฬิกา เป็นศาลาไทย ที่หันไปทิศตะวันออก

ตรงสี่แยกแรก นับจากหน้าสถานีนั้น ซ้ายมือเป็นร้านขายเครื่องไม้เชียงใหม่ ถ้าเลี้ยวซ้ายเข้าไปก็เป็นแนวบ้านพักรถไฟ (ในนี้มีร้านขายมันเดือย เจ้าดั้งเดิม ขายอร่อยมาก..เสียชีวิตไปแล้ว)

ถ้าเลี้ยวขวา หัวมุมขวา ชั้นล่างเป็นร้านอาหารมุสลิมชือ ร้าน"ดวง"   ส่วนชั้นบนและติดกันเป็นเนื้อที่ของโรงแรมศรีทักษิณ

ลองดูภาพที่ผม สเกตซ์ประกอบนะครับ...

[Singoraman]

๑. บอกอย่างจริงใจและจากใจจริงครับว่า  "นับถือ"
๒. ส่วนงานวิจัยเรื่อง "จีนหาดใหญ่" นั้น เป็นของ อ.ศุภการ ศิริไพศาล ม.ทักษิณ
หนุ่มจีนจากย่านเยาวราชที่มา  "หลงเสน่ห์จีนหาดใหญ่ และ หลงใหลจีนบ่อยาง"
๓. ขอคารวะทุกท่าน ๑ จอก

[หม่องวิน มอไซ]

ท่านใดทราบเรื่องราวของ โรงแรมศรีทักษิณ ในอดีต
และบริเวณนี้ ปัจจุบันเป็นอย่างไร รื้อไปเมื่อใด
ช่วยเล่าให้ฟังกันบ้างนะครับ

ขอขอบคุณทุกท่านที่ติดตามชมครับ

ในที่สุด ปริศนาภาพถ่ายห้องแถวใน Chinatown ก็ได้คำตอบครับ
แม้จะผิดหวังอยู่บ้าง ที่ไม่ใช่สถานที่ในสงขลา

แต่ก็ดีใจที่พิสูจน์ให้เห็นว่า หาดใหญ่ไม่ใช่เมืองไร้ประวัติศาสตร์ครับ  ;)

[หม่องวิน มอไซ]

ขอขอบคุณมากครับ อ.Singoraman
ยินดีมากครับ ที่ไขปริศนาไปได้อีก 1 ภาพแล้ว
เป็นอีก 1 เรื่องราวของ "หาดใหญ่แต่แรก" ที่น่าสืบค้นต่อไปครับ

[พี่แอ๊ด]

ภาพทางหาดใหญ่ - สงขลา ในสมัย ร.6

[พี่แอ๊ด]

บริเวณสถานีรถไฟหาดใหญ่  ปัจจุบันเป็นธนาคารนครหลวงไทย  ประเดี๋ยวกลับไปถามพ่ออีกครั้ง