แผ่นดินไหวขนาดมากกว่า 7 ที่บริเวณเขื่อนศรีนครินทร์หรือไม่?

[ทีมงานประชาสัมพันธ์]

ประเด็นร้อน: แผ่นดินไหวขนาดมากกว่า 7 ที่บริเวณเขื่อนศรีนครินทร์หรือไม่?
โดย ดร. ไพบูลย์ นวลนิล ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่

            ตามที่มีข่าวว่า ดร. สมิทธได้กล่าวถึงเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาดมากกว่า 7 หากเกิดที่เขื่อนศรีนครินทร์ อะไรจะเกิดขึ้น? ในการบรรยายเกี่ยวกับภัยพิบัติเมื่อเร็วๆนี้ จนกระทั่งผู้ว่าราชการจังหวัดกาญจนบุรีและ ผู้อำนวยการเขื่อนศรีนครินทร์ ได้ประสานเสียงกันออกมาตอบโต้โดยชี้แจงว่า "ไม่มีปัญหา เขื่อนแข็งแรงสามารถรองรับแรงสั่นสะเทือนได้ มีการตรวจสอบและเตรียมความพร้อมเป็นอย่างดี รวมทั้งเพื่อเป็นการลดความกังวลจะจัดงานบนสันเขื่อนเพื่อรับวันแห่งความรักในวันที่ 11 กุมภาพันธ์เพื่อสร้างความมั่นใจให้กับประชาชน" เป็นประเด็นข่าวร้อนในหนังสือพิมพ์และใน Social Mediaอยู่ในขณะนี้    ซึ่งสามารถจับประเด็นหลักได้ 2 ประเด็นคือ ประเด็นแรกจะเกิดแผ่นดินไหวขนาดมากกว่า 7 ที่บริเวณสันเขื่อนได้หรือไม่มี โอกาสเกิดมากน้อยแค่ไหน  ประเด็นที่ 2 คือ เขื่อนสามารถจะทนแรงสั่นสะเทือนได้ระดับไหน

            ในฐานะเป็นนักแผ่นดินไหวก็อยากจะอธิบายหลักการทางวิทยาศาสตร์ เกี่ยวกับแผ่นดินไหวที่เกิดจากการกักเก็บน้ำในเขื่อนเพื่อจะได้เป็นข้อมูลในการพิจารณาเบื้องต้นสั้นๆ "แผ่นดินไหวที่เกิดจากการกักเก็บน้ำในเขื่อนจะเกิดหลังจากที่เขื่อนเริ่มมีการกักเก็บน้ำ โดยระดับความสูงและปริมาณของน้ำจะเป็นปัจจัยที่จะเกิดแผ่นดินไหวมากหรือน้อย สาเหตุเนื่องจากน้ำได้แทรกซึมเข้าไปในหินหรือตามแนวรอยเลื่อน ทำให้หินหรือรอยเลื่อนที่อยู่ใต้น้ำในเขื่อนมีแรงเสียดทานน้อยลงเช่นเดียวกับการใช้น้ำมันหล่อลื่นในเครื่องยนต์ เป็นผลทำให้เปลือกโลกหรือรอยเลื่อนซึ่งรับน้ำหนักมหาศาลของน้ำในเขื่อนแตกหักและเคลื่อนตัว ซึ่งก่อให้เกิดเป็นแผ่นดินไหว"

            สำหรับเขื่อนศรีนครินทร์ซึ่งตั้งอยู่บนรอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ ได้เกิดแผ่นดินไหวหลังจากเขื่อนเก็บน้ำได้ถึงระดับความสูงประมาณ 172 เมตร เมื่อ 24 เมษายน 2526 ขนาด M = 6.0 และมีขบวนของแผ่นดินไหวตามหลังเป็นร้อยครั้งเป็นระยะเวลานานเป็นปี และหลังจากนั้นแผ่นดินไหวก็เกิดในบริเวณเขื่อนอย่างต่อเนื่องจนถึงปี 2536 มีขนาดราวๆ M = 3 ในปี 2537 อัตราการเกิดแผ่นดินไหวก็ลดลงเหลือเดือนละไม่กี่ครั้ง หากจะอธิบายให้เข้าใจง่ายก็จะหมายความถึงเปลือกโลกในบริเวณนั้นได้ปรับสภาพไปสู่สถานะที่เริ่มนิ่ง อย่างไรก็ตามแผ่นดินไหวก็ยังเกิดขึ้นต่อเนื่องเพราะได้รับแรงกระทำจากน้ำอยู่ตลอดเวลา แต่เนื่องจากเปลือกโลกบริเวณนั้นได้สูญเสียความแข็งแรงไป ไม่สามารถสะสมพลังงานได้มากจึงเกิดแผ่นดินไหวที่มีขนาดเล็กเท่านั้น

           แล้วจะมีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวขนาด 7 ได้หรือไม่? จากเหตุผลทางฟิสิกส์ที่ได้กล่าวข้างต้น คำตอบก็คือน้อยมาก หากจะเกิดก็ในบริเวณรอยเลื่อนที่ไม่ได้อยู่ใต้น้ำในเขื่อน ซึ่งอยู่ห่างจากสันเขื่อนมาก แรงสั่นสะเทือนไม่สามารถทำอันตรายเขื่อนได้เลย เนื่องจากความเร่งพื้นดินที่เกิดจากแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวจะลดลงอย่างรวดเร็วตามระยะทาง อย่างเช่น เหตุการณ์แผ่นดินไหว M = 6.0 ซึ่งมีระยะห่างจากสันเขื่อน 58 กิโลเมตรวัดแรงสั่นสะเทือนถึงตัวเขื่อนเพียง 0.05g (ซึ่งเท่ากับค่าที่ได้จากการคำนวณ g ค่าความเร่งของโลก 1 g = 9.81 m/s2) โดยปกติการออกแบบเขื่อนต้องให้สามารถต้านแรงสั่นสะเทือนได้อย่างน้อย 0.1g ซึ่งจะเท่ากับค่าความเร่งของแผ่นดินไหวขนาด M=7 ที่ระยะห่าง 50 กิโลเมตรพอดีและเท่ากับ 0.07g ที่ระยะ 60 กิโลเมตร

           ดังนั้น ถ้าเกิดแผ่นดินไหวขนาด M=7.5 เท่ากับค่าขนาดประมาณจากการขุดร่องสำรวจที่ศึกษาโดยนักวิจัยก็จะมีความเร่งพื้นผิวเพียง 0.15g เท่านั้น ซึ่งจากการศึกษาของทีมวิจัยมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์พบว่าถ้าใต้ฐานเขื่อนได้รับแรงสั่นสะเทือน 0.15 g มีระยะทรุดตัวสูงสุดเพียง 29 เซนติเมตร ซึ่งก็จะไม่เกิดพิบัติภัยร้ายแรงแต่อย่างใด

             คนไทยเพิ่งผ่านมหาอุทกภัยมาเมื่อปลายปีที่แล้ว 30 ธันวาคม ข่าวเขื่อนภูมิพลแตกจากแผ่นดินไหว จากพ่อเด็กชายปลาบู่ มกราคมก็มีข่าวแผ่นดินไหวขนาด 9 เหนือกรุงเทพฯ 10 กม. ในช่วงเทศกาลวาเลนไทน์ จากโหรดัง พอเดือนกุมภาพันธ์ก็มีข่าวเขื่อนศรีนครินทร์อีก ทำให้คนไทยเครียดและไม่มีความสุขกันเลย จึงอยากจะขอร้องท่านผู้รู้ทั้งหลายที่ให้ข่าวด้วยความเคารพ โปรดใช้วิจารณาญาณในการให้ข่าวด้วย เพราะท่านทราบดีอยู่แก่ใจว่าสิ่งที่ท่านพูดมาจากพื้นฐานใด แต่ที่แน่ๆ ท่านไม่ได้ใช้หลักฐานและข้อมูลวิทยาศาสตร์ หากจะถกเถียงกันในทางวิชาการเพื่อให้ประชาชนได้รับทราบข้อเท็จจิงอย่างรอบด้าน แล้วใช้วิจารณญาณในการตัดสินใจได้  ผมคนหนึ่งละที่จะเข้าร่วมวงเสวนานี้ ขอความสุขให้กับคนไทยบ้างเถอะครับ   

[puiey]

เกิดแผ่นดินใหวได้ แต่ไม่รุนแรงเท่าที่เป็นข่าว ก็ไม่น่าตกใจเท่าไหร่นะ สบายใจได้ แต่ก็ต้องคอยระวัง และเตรียมตัว เพราะอะไรก็เกิดขึ้นได้ทั้งนั้น

[อย่าประมาท]

การไม่ประมาท การป้องกัน และการเตรียมพร้อมรับสถานการณ์ เป็นสิ่งที่ดีที่สุด  อะไรๆก็เกิดขึ้นได้จากสิ่งที่ไม่คาดฝันในโลกนี้  เพราะว่าเราทำลายธรรมชาติมามากพอแล้ว  ธรรมชาติจะเอาคืนบ้างจะเป็นไรไป